МУ-ын Манлай уяач Д.Жаргал: Цэвэр монгол адууг хасдагаа болимоор байна


-Ах дүү хоёр Манлай уяач байна гэдэг үнэхээр бахдам сайхан зүйл шүү. Таны хувьд мэдээж хүүхэд наснаасаа л моринд хоббитой байсан байх?
-Миний аав морь уядаг хүн байлаа. Тэгээд л монгол эр хүн болгон моринд тэмүүлдэгийн жишгээр дүү бид хоёр багаасаа л моринд орсон доо. Аав минь ч их үлгэр дуурайлал болж байлаа. Аавынхаа арга барилаар л одоог хүртэл уядаг. Бидний багад долоо юмуу найман настайгаасаа л морь унадаг байсан. Тийм болохоор олон жил морь унаж чадалгүй томдчихдог байлаа даа.
-Тэгээд л уяач болдог байсан байх?
-Тэгэлгүй яахав. Аавынхаа энд тэнд гарч уяаных нь ажилд тусалсж яваад л 13 настайдаа морь уяж эхэлсэн юм. Хүүхэд байсан хэрнээ үеийнхэн шигээ тоглож наадаад явдаггүй байлаа. 1978 онд цэрэгт явж ирээд хэдэн жил морь уяагүй. Сургууль соёл гээд завсардсан. Сэлэнгийн Шаамарт 16 настай байхдаа сурч байлаа. Гэсэн хэдий ч дуртай юм болохоор морилуугаа эргээд ирсэн дээ. Дүү маань ч Манлай уяач боллоо. Сайн аавын буян, сайхан хүлгэдийн хийморь лундаагаар өдий зэрэгтэй явж байна.
-Шижигнэсэн залуу уяачийн анхны айраг түрүү хаанахын наадамд байсан бол?
-Хүүхэд байхдаа л алаг даагаа Завхан аймагт түрүүлгэж байлаа. 13 настай байсан байхдаа шүдлэн үрээ гурваар, соёолонгоо аман хүзүүдүүлсэн. Өөрөө уяад дүүгээрээ/ Манлай уяач Д.Чулуунбат/ унуулж айраг түрүү авдаг байсан даа. Би чинь дөрвөн охин, дөрвөн эрэгтэй гээд найман дүүтэй. Хамгийн бага эрэгтэй дүүгээрээ морио унуулдаг байлаа. Би цэргээс ирээд удаагүй байхдаа хүний хавчиг адуу түрүүлгэж байлаа. 1982, 1983 онуудад түрүүлгэж байсан.
-Хүүхэд байхаасаа л амжилтын амтыг мэдэрчихсэн байжээ. Хурдан хүлгүүдийнхээ үүх түүхээс хуваалцаач?
-Миний буган хүрэн гэж цуутай хурдан хүлэг байлаа. Ард түмэн мэднэ дээ. Түүний маань төл нь болох соёолон сайн давхиж байгаа. Мөн Баягалангийн хүрэн гээд хурдан хүлэг бий. Саяхан хотруу яваад аман хүзүүдээд ирсэн. Хүрэн азарганы маань төл цавьдар азарга 16 медаль авч, 14 удаа түрүү авсан буян бий. Цавьдар одоо хүнд очсон. Хүрэн азарганы төлүүд ерөнхийдөө сайн давхиж байна. Энэ мэтчилэн олон сайхан буян бий дээ.
-Энэ сайхан хурдуудаа хаанахын адуугаар цус сэлбэж байна вэ?
-Эрдэнэт аймагт анх араб адуугаар цус сэлбэж байсан. Одоо ч сэлбэж байгаа. Ерөнхйидөө манай адуу гайгүй ээ. Би 90-ээд онд Дорнодоос адуу авчирсан юм. Тэр үед адуу үнэд ороогүй, тухайн үеийн нэг мотоциклийн үнэ болох долоон зуун мянган төгрөгөөр авч байлаа. Тэр хавчиг хул морь над дээр ирээд анхны “Их хурд”-д долоогоор орсон. Дүү хул морь нь мөн сайн, араас нь аман хүзүүдээд л ирдэг. Мөн Цэнгэл гэж хүнээс ирсэн шүдлэн үрээ наадамд түрүүлж л байсан. Би адуугаа гайгүй үржүүлсэн. Өөрийн бололцоогоор хэдэн жил зүтгэсэн дээ.
- Таны амжилтыг дэнсэлж үзэхэд азарга соёолонгоо их сайн давхиулсан юм шигээ?
-Тиймээ. Соёолонгийн түрүүг Орхон аймагтаа их авсан даа. Азарга, соёолонгийн айргаг түрүү нэлээн бий шүү. Ер нь тэгээд азарга байна уу, соёолон ч байна уу уясан адуугаа цоллуулна гэдэг уяач хүний бахархал байдаг юм шүү дээ. Бүтэн жилийнхээ хөдөлмөрийн үр шимийг үзэж байгаа нь тэр. Өөрөө ямар ажил хийгээд, амжилт гаргаж байгаагаа мэдрэх шиг сайхан юм үгүй.
-Одоо уралдаж байгаа морьдын ихэнхи нь эрлийз байна гээд л хүмүүс хэлэлцэж байна. Энэ талаар та ямар бодолтой байдаг вэ?
-Бараг тийм шүү. Цэвэр монгол адуу гэж ховордсон. Ямар нэгэн байдлаар цус нь хольцтой болчихсон. ММСУХолбооноос эрлийз адуу, түүний нэгдүгээр үеийн адууг уралдуулахгүй гээд заалт гаргачихсан. Гэтэл яг үндсэндээ тэр заалт нь хэн нэгэн эрх мэдэлтэй хүмүүсийн дур зоргоороо аашлах боломжиг нээсэн. Тэр нь хэний адууг хасах вэ гэдэг зүйл. Надад ч тийм зүйл тохиолдож байлаа. Миний хүрэн халзан азаргыг хассан. Буган хүрэнгийн маань төл л дөө. Анх битүү азарга уяад уралдуулсан юм. Яахав, нээх тавруу орж ирэхээр биш байсан. Гэхдээ л аравт, хорьд ороод ирэх тийм хүлэг. Цэвэр монгол адууг эрлийз гээд л хасаад байдагаа болимоор байна.
-Аатай хүлгэдтэй, аралтай хийморьтой уяачийн наадам олон байсан байх. Хамгийн их сэтгэл догдлуулсан наадмынхаа тухай дурсаач?
-Зөндөө сайхан наадам үзлээ, ах нь. Улаанбаатар хотод болсон өвлийн бооцоот уралдааны гурван насанд би гурвууланд нь морьдоо түрүүлгэж байсан. Тэр өвөлжин уралдахад миний морь дандаа л түрүүлсэн дээ. Гэвч миний хүүхэд байх үеийн морь уясан дурсамж их сайхан санагддаг. Бага байсан болохоор айраг түрүү авсан наадмынхаа тухай туж л бодно. Сэтгэлд их тод үлдсэн байдаг.
-Уяач хүн бүр уяаны өөрийн гэсэн арга барилтай байдаг. Нууц биш бол уяаны арга барилаасаа залуусдаа зөвлөөч?
-Уяа гэдэг нийтлэг ойлголт шүү дээ. Хөлс авна, үсэргэнэ, сунгаа хийнэ гээд л. Хамгийн гол зүйл бол адууг хэр тамиртай уралдуулахвэ гэлдэг асуудал юм. Намайг залуу байхад одоогийнх шиг тарган цатгалан уралдуулахгүй. Жинхэнэ ясыг нь гартал уяж байгаад л уралдуулдаг байлаа. Моринд тэжээл өгнө гэсэн ойлголтгүй. Цагаан өвсөөрөө уяна. Сэлэнгэ аймгийг би моринд тэжээл өгсөн анхны газар гэж боддог юм. Аавын минь уяаны арга барил надад өвлөсөн. Маш их сэтгэл зүтгэл гаргаж хөдөлмөролөх хэрэгтэй. Тэр үед адуу чинь өөрөө л давхиад ирнэ. Ахмадуудынхаа үгийг их дуулж байх нь зөв юм даа.
-Дараагийн наадмын тов хэзээ, хаана бол?
-Ирэх жилийн Завхан аймгийн 90-н жилийн ой байх шив. Тэр ойд л сайн бэлдэж морьдоо тавина даа.
0 Сэтгэгдэл
ХХЗХ-ны журмын дагуу зүй зохисгүй зарим үг, хэллэгийг хязгаарласан тул ТА сэтгэгдэл бичихдээ хууль зүйн болон ёс суртахууны хэм хэмжээг хүндэтгэнэ үү. Хэм хэмжээг зөрчсөн сэтгэгдэлийг админ устгах эрхтэй.
-
7-р сарын 13 -нд Сонгомол бага насанд Ч.Ганцогтын хээр түрүүллээ
-
7-р сарын 13 -нд Сонгомол бага насанд 105 даага бүртгүүлж, 76 мордл…
-
7-р сарын 13 -нд АХ-ын 104 жилийн ойн сонгомол дунд насны ангилалд…
-
7-р сарын 13 -нд Сонгомол дунд насанд Д.Даяндэмидийн Наран зээрд т…
-
7-р сарын 13 -нд Сонгомол дунд ангиллын хурдан хүлгүүд мордлоо
-
7-р сарын 13 -нд Сонгомол дунд насны ангилалд 106 хүлэг бүртгүүлжэ…
-
7-р сарын 13 -нд АХ-ын 104 жилийн ойн сонгомол дээд насны ангилалд …
-
7-р сарын 13 -нд Сонгомол дээд насанд Г.Хүрэлбаатарын хүрэн халзан …
-
7-р сарын 13 -нд Сонгомол дээд ангиллын хүлгүүд гарааны зурхай рууг…
-
7-р сарын 13 -нд Сонгомол дээд насны ангилалд 78 хүлэг бүртгүүлжээ
-
7-р сарын 12 -нд АХ-ын 104 жилийн ойд эхний 10-т хурдалсан даагану…
-
7-р сарын 12 -нд Ш.Мөнгөншагайн сартай хээр даага түрүүллээ
-
7-р сарын 12 -нд Уралдаанч Б.Нармандах: Уяач ах нараасаа суралцах г…
-
7-р сарын 12 -нд Хамгийн бага нас дааганы уралдаанд 240 даага бүртг…
-
7-р сарын 12 -нд Уралдаанч Н.Боорчи: Шүдлэн түрүүлгэж, соёолонгоо …
-
7-р сарын 12 -нд АХ-ын 104 жилийн ойд эхний 10-т хурдалсан соёолонг…
-
7-р сарын 12 -нд З.Мэндсайханы хул соёолон түрүүллээ
-
7-р сарын 12 -нд МУ-ын Алдарт уяач Ч.Уламбаяр: Дөрвөн настай морины…
-
7-р сарын 12 -нд Фото - Соёолон мордуулахын эргэн тойронд
-
7-р сарын 12 -нд 195 соёолон бүртгүүлжээ
-
7-р сарын 11 -нд АХ-ын 104 жилийн ойд эхний 10-т хурдалсан их насны…
-
7-р сарын 11 -нд Л.Анхбаатарын хүрэн халзан морь түрүүллээ
-
7-р сарын 11 -нд Уралдаанч Ц.Түвшинсайхан: Ээжээ, ааваа хүү нь түрү…
-
7-р сарын 11 -нд МУ-ын Алдарт уяач Ч.Амарсанаа: Баянхонгороос анх у…
-
7-р сарын 11 -нд 210 их насны морь бүртгүүлжээ
-
7-р сарын 11 -нд АХ-104 жилийн ойд эхний 10-т хурдалсан азарганууд
-
7-р сарын 11 -нд МУАУ И.Золбоогийн хүрэн халзан азарга түрүүллээ
-
7-р сарын 11 -нд Фото - Азаргаа мордуулав
-
7-р сарын 11 -нд 153 азарга бүртгүүлжээ
-
7-р сарын 10 -нд Манлай уяач Х.Улам-Өрнөх: Морь айрагдана гэдэг оло…
-
7-р сарын 10 -нд Уралдаанч Б.Эрдэнэбилэг: Бөмбөгөө ахыгаа нэг оруул…
-
7-р сарын 10 -нд Б.Лхагвацэрэн:Таван жилийн дараа төрийн наадмын хи…
-
7-р сарын 10 -нд Ж.Түмэн-Өлзийн бор шүдлэн түрүүллээ
-
7-р сарын 10 -нд Тод манлай уяач О.Батбилэг:Түрүүлэх байх гэж бодсо…
-
7-р сарын 10 -нд 225 шүдлэн бүртгүүлжээ
-
7-р сарын 10 -нд АХ-ын 104 жилийн ойн эхний 10-т хурдалсан хязаалан…
-
7-р сарын 10 -нд Б.Гантигийн сартай хүрэн хязаалан түрүүллээ
-
7-р сарын 10 -нд Хязаалан 256 бүртгүүлжээ
-
7-р сарын 10 -нд Хүйн долоон худагт хязаалангийн эргэн тойронд
-
7-р сарын 02 -нд Эрдэмт уяачид, эрэмгий хүлгүүд- Тод манлай уяач С.…
-
2024 оны 8-р сарын 05 -нд Хангайн бүсийн сонгомол бага насанд Х.Бат-Эрдэнийн…
-
2024 оны 8-р сарын 05 -нд Хангайн бүсийн дааганы уралдаанд М.Цэрэнжавын хээр…
-
2024 оны 8-р сарын 04 -нд Хангайн бүсийн сонгомол дээд насанд С.Баярсайханы …
-
2024 оны 8-р сарын 04 -нд Хангайн бүсэд Я.Содбаатарын бор соёолон түрүүллээ
-
2024 оны 8-р сарын 04 -нд Хангайн бүсийн их насанд Э.Бат-Эрдэнийн Солонго зэ…
-
2024 оны 8-р сарын 04 -нд Хангайн бүсэд Д.Батбаярын Түмт хээр азарга түрүүлж…
-
2024 оны 8-р сарын 01 -нд Хангайн бүсийн сонгомол дунд насны ангилалд Г.Ганб…
-
2024 оны 7-р сарын 31 -нд Хангайн бүсэд П.Баярбатын бор хязаалан түрүүллээ
-
2024 оны 7-р сарын 31 -нд Хангайн бүсэд Г.Энхбатын хар шүдлэн түрүүлжээ
-
2024 оны 7-р сарын 28 -нд "Говьшанхын хурд-7" говийн бүсийн уралдааны сонгом…
Сэтгэгдэл бичигдээгүй байна