Д.Гэндэнсүрэн: Халзангийн адуугаар түлхүү наадъя гэсэн бодол байгаа

Тосонцэнгэл сумын уяачдын холбооны нарийн бичгийн дарга Д.Гэндэнсүрэнгээс цөөн асуултанд хариулт авлаа.
-Монголын ууган холбоодын нэг Тосонцэнгэл сумын МСУХ-ны түүхээс яриагаа эхэлье?
-Тосонцэнгэл сумын МСУХ нь 1993 онд үүсгэн байгуулагдаж, анхны тэргүүнээр нь сумын худалдаа бэлтгэл ангийн дарга байсан Доржгочоо, тэргүүлэгчдээр нь миний бие, Самбуу, П.Даваажав нарийн дөрвөн хүн ажиллаж байлаа. Одоо энэ ММСУХ яриад байгаа уяачдынхаа эрх ашгийг хамгаалах, баяр наадмаа будлиангүй зохион байгуулах зорилтыг бид тухайн үед дэвшүүлж тэр хүрээндээ хийсэн хамгийн анхны том ажил бол сумынхаа уралдааны газрыг өөрчилсөн. Манайх өмнө нь их замаа дагаж хад чулуутай газраар уралддаг байсан. Түүнийг өөрчилж хүүхэд морь мэнд наадах боломжийг бүрдүүлж байлаа. Тэрний үр дүнд өнгөрсөн жил манай суманд Хөвсгөл аймгийн зүүн бүсийн уралдааныг зохион байгуулсан. Цаашлаад бид уралдааны замаа кадастрийн зурагт оруулж, уяачдынхаа холбооны нэр дээр эзэмших бодолтой, түүнийгээ сумын иргэдийн хуралдаа энэ саналаа тавьчихсан байгаа.
-Гараа сайн бол бариа сайн гэдэг. Өнгөрсөн хугацаанд багагүй зүйлийг амжуулаа байлгүй?
-20 жилийн хугацаанд юу эсийг хийхэв дээ. Сумын хэмжээнд 110 гаруй морь уядаг хүн бий 45,46 албан ёсны бүртгэлтэй. Тэдгээрийн ихэнх нь  буюу 60 хувь нь 35-аас доош насны залуучууд байдаг юм. Ер нь сүүлийн үед залуучууд моринд олноор орж байна. Одоогоор улсын цолтой уяач төрөөгүй ч Дэжидийн  Хонинхүү, Навааны Санжгарав, Сүрэнгийн Дагвадорж, Ганжуурын Лхагвасүрэн, Дуламын Ренчин, Готовын Ганбаатар, Дуламын Ням-Очир нарын долоон аймгийн Алдарт уяач бий.  Түүнээс гадна одоогийн байдлаар сумын Алдарт уяач цолтой арав гаруй хүн байгаа. Цаашид залуус маань өндөр амжилт гарган аймаг улсын цолонд хүрэх байх.
-Залуучууд нутгийн адуугаа сайжруулахад ихээхэн хөрөнгө оруулж буй биз? 
-Тэгэлгүй яахав. Манай сумын морьд эрт дээр үеэс аймгийнхаа  хэмжээнд сайн давхиж байсан. Осорын хээрээс эхлээд олон сайхан хурдан буянгууд төрж байсан. Эрдэнэдаваагийн алаг морь, Доржгочоогийн борлог, Батлутын хар, Няммөнхийн халтар зэрэг морьд сумандаа тус бүр дөрөв түрүүлсэн байдаг юм. Тэрхүү гал голомтон дээр манай залуус Сүхбаатар аймгийн Халзан сумаас гэхэд 16,17 үрээ авчирлаа. Түрүүчийнх нь соёолон болж байгаа. Ирсэн үрээнүүд бүгдээрээ орон нутгийн бага сага наадмуудад айраг түрүүнд орж байна. Би өөрөө ч гэсэн энэ тал дээр нэлээд анхаарч байгаа. Манай хүүхэд Сүхбаатар аймгийн Халзан сумын Манлай уяач Ухна агсны хүү  Гансүх, Эрдэнэбилэг нартай холбоо барьж тэндээс нутаг орныхоо адууг сайжруулах зорилт тавин ажиллаж байгаа. Ер нь манай нутагт Ухна манлайн адуунаас нэлээд хэд бий шүү. Халзангийн адуугаар түлхүү наадъя гэсэн бодол байна 
-Та өөрөө морь уяж байна уу?
-Би 1986 оноос хойш өнөөг хүртэл тасралтгүй морь уяж байгаа. Сум орон нутгийнхаа наадмуудаас айраг түрүү аваад л байдаг юм. Гэхдээ өөрөө амжилт гаргах гэж улайрахаас илүүтэй Тосонгийн гэсэн адуу аймгийн хэмжээнд бий  болгох зорилго өвөртлөн ажиллаж байна даа.
-Урам хайрлаж, уяачийн жаргал бэлэглэдэг шандас хүлгэдээ танилцуулаач?
-Манай өөрийн унаган хүрэн морь сумынхаа баяр наадамд есөн удаа айрагдсан. Бага сага наадамд нэлээн хэд түрүүлж, айрагдсан. Мөн ойрын гурван суманд  гурав орсон халтар азарга байлаа. Тэрний үр төл өнөө ч гэсэн сайхан давхиж байна. Өнгөрсөн жил сумын наадамд төл халтар азарга нь түрүүлсэн.
-Ярилцсанд баярлалаа. Нутаг орны адуугаа чанаржуулах ажилд тань амжилт хүсье.
-Тод магнай сэтгүүлийнхээ хамт олонд баярлалаа. Энэ хүртэл ирж, хөдөөгийн бидний сэтгэгдлийг хуваалцаж буйд. Тосончуудынхаа өмнөөс жилд тань өндөр амжилт хүсье.

А.Мөнх