Араб адуу удаан өсч хөгждөг ч урт насалдаг

Араб адуу бол хамгийн эртний үүлдрийн нэг бөгөөд түүний эх нутаг нь Арабын хагас арлын цөл нутаг ба Африк тивийн умард эрэг дагуу болно. Грекийн түүхчдийн гэрчилж байгаагаар, манай тооллын нэгдүгээр зууны үед арабчууд адуугүй байжээ. Хожим нь манай тооллын VII зууны үед арабууд эзлэн түрэмгийлэх аян дайн олон удаа хийхдээ адууг ихэд үнэлэх болж улмаар  үржүүлэн, гайхамшигтай сайн үүлдрийг бий болгосныг цэвэр цусны үүлдэр гэж нэрлэх болсон юм,
Гүвээ толгодтой нутагт, өөр бусад адууны  цусыг холихгүйгээр, “Хурд ба хөнгөн шаламгай чанарыг  нь онцлон” үржүүлж байгаа адууг голдуу цэвэр цусны үүлдэр гэж нэрлэдэг хэмээн профессор Н. А. Юрасов тэмдэглэсэн байдаг юм. Нэр алдраа цуурайтуулсан араб адууг XV зуунаас эхлэн Европ тив рүү үй олноор аваачиж нилээд олон үүлдэрийг (английн уналгын цэвэр цусны адуу унгар, тракенен, Орловын хатирч зэрэг үулдэр) бий болгоход ашигласан байна.
Араб адуу бол дотоод шинж чанараар маш сайн, шаардлага багатай, тэсвэр хатуужилтай, тэжээл ундгүйгээр алс холын замыг туулах чадвартайнхаа ачаар нэрд их гарсан байдаг. Ямар ч уралдаанд араб адуу бол хурдаараа английн цэвэр цусны уналгын адууг гүйцэхгүй боловч амархан эцэж цуцдаггүй бөгөөд ойрхон зуур амруулсны дараа дахин давхих чадвартай байдаг. Иймээс араб адууг алсын унааны адуу гэж үзэх нь олонтаа. Араб адуу том биш боловч чанга чамбай биетэй. Духаараа ергөн хатингар толгойтой, цэх шулуун буюу ялимгүй навтгардуу хамартай, нарийхан хоншоортой, нимгэхэн арьс бүхий ергөн самсаатай. Уртаараа дунд зэрэгт орох хүзүү нь булчинлаг, цэх шулуун байх нь бий. Өндөр биш бөгеөд богиновтор мундаатай, гүн биетэй, өргөн цээжтэй (хавирганы матаас сайтай). Харин өтөлсөн адууны нуруу яльгүй хотойсон байх явдал олон ажиглагддаг. Урт бөгөөд цэх шулуун хондлойтой, дээр байц бүхий богинохон сүүл нь морины давхих үед сайхан хийснэ. Тод ялгарсан шөрмөс бүхий бат хөл мөчтэй, өчүүхэн боловч бат бэх туурайтай. Ихэвчлэн зээрд, бор, хээр байх бөгөөд хар зүс маш ховор тохиолддог. Араб үүлдэр дотор галбираараа ялгаатай хэд хэдэн хэв байдал бүхий адуу тохиолддог. Үүнд, гол нь Кохейлан бол цээжний буслүүрийн хэмжээ ихтэй, том биш бөгөөд нягт чамбай биетэй адуу юм. Харин Муники бол английн цэвэр цусны уналгын адуутай төстэй хурдан адууны нилээд тод илэрсэн хэв байдал бүхий том, урт биетэй адуу болно. Сиглави болохоор хээнцэр төрхтэй, том биш биетэй адуу. Хамдани, Хадбан бол Кохейлантай ойролцоо боловч жирийн нэгэн адууны хэв байдал бүхий нилээд том адуу юм.
Араб адуу нилээн удаан өсч хөгждөг ч урт насалдаг ба эрүүл мэнд сайтайгаараа онцгой. Араб адуу алс холын замд уралдуулахад илүү дөхөмтэй. Тэртээ Скшып гэгч азарганы төл Спутник гэгч азарга 1600 метр газрыг нэг минут 47 секунд, 3200 метр газрыг 3 минут 29,4 секундэд туулж “гайхуулж” байлаа.
Нэгдүгээр үеийн эрлийз бөгөед үүлдэрлэг чанар багатай боловч том биетэй гүүг араб азаргаар хээлтүүлэх нь хамгийн зохистой. Араб адуу бол уналгын адууны хэлбэр байдалтай, явдал хөдөлгөөн сайтай хатингар янзын биетэй төл өгдөг бөгөөд түүнийг Орост, уулархаг нутгийн жижиг биетэй адууны үүлдрийг сайжруулахад ашигладаг байна.

А.А.Яковлев