МУ-ын заан Д.Мягмар: Хүн болгон миний гар ачааг сурах албагүй

“Дархан мэх биш юмаа гэхэд бүгд л өөрийн гэсэн нэг нэг мэхтэй байдаг шүү дээ. Болохоо байхад өнөөх ганцыгаа хийнэ. Эхэлж мэх хийхээсээ илүү нөгөө бөхийнхөө мэхийг хариулна гэдэг барилдааны чухал аргын нэг л дээ” гэснээр бидний яриа эхэлсэн юм.
Хүмүүс намайг гар ачдаг л гэдэг юм. Уг нь миний багын мэх өсгийлдөх, хав золгооноос цохих. Харин гар ачих мэхийг нэлээд хожуу хийдэг болсон. Дархан мэх гэхээсээ илүү би өөрийгөө хүний хийсэн мэхийг хариулахдаа гайгүй юм байсан юм болов уу гэж боддог юм. Хамгийн гол нь мэх хийх тохироо бүрдсэн цагт учраа бөх нь хариу арга хэмжээ авахын завдалгүй л өөрийн мэхээ хурдтай хийх хэрэгтэй. Хичнээн дархан мэхтэй байлаа ч тэр нь хариу мэхэнд орчихвол ямар дархан мэх болохов. Гар ачих мэхийг би барилдааныхаа явцад л сурсан. Уг нь би ганц нэг залуу бөхөд гар ачих мэхээ зааж байсан. Гэхдээ хийж байгаа хүн алга. Харин А.Сүхбат аварга хоёр гурван удаа маш оновчтой хийж харагдсан. Улсын наадамд Д.Сумъяабазарыг гар ачиж байсан санагдана. Тэрнээс өөр гар ачаа хийж байсан хүнийг хараагүй.
Ахмад бөхчүүдийн тоонд зүй ёсоор багтах Д.Мягмар заан залуу бөхчүүдийн барилдааны талаар сэтгэл дундуур явдагаа цухуйлгаад авсан юм. Бас ч үгүй алдарт гар ачаагаа өвлүүлчих санаатай хэд хэдэн залууст заасан ч түүнийг нь төгс эзэмшиж, хийж байгаа нь хараахан үгүй гэнэ. “Сэрвүү барьцнаас барилддаг бөхөд гар ачааг заана уу гэхээс хав барьцнаас барилддаг бөхөд заагаад сурахгүй шүү дээ” хэмээн заан онцолж байсан.
Бидний үеийн барилдааны арга барилыг одоогийнхтой харьцуулшгүй юм шиг байна. Одоо залуус мэхний хувилбаргүй, мэх хийхгүй байна. Нэг их масстай хүмүүс золгоонд барьцанд хүрч байж л нэгнийгээ хаяна. Тэрнээс гарцаагүй мэх хийхгүй байна, энэ залуучууд. Ер нь би бөхчүүлийг заавал өөрийнхөө мэхийг сур гэдэггүй юм. Тэгээд ч хав барилддаг хүнд шуудагдаад давхар ачих, хутгах, хавирч цохих, сэрвүү барьцнаас барилддаг хүнд сэрвүү барьцнаас хийдэг мэхийг заах хэрэгтэй. Өөрөөр хэлбэл сэрвүү барьцнаас барилддаг хав барьцны мэх бас тохирохгүй. Тиймээс тухайн хүний барилдааных нь онцлогт таарсан мэхийг нь зааж өгдөг. Тухайлбал давхар шуудагнаас барилддаг бол дүүгүүрдэх, давхар тохдог ч юмуу, дэгээдэх, мордоод хөөх барьц дагуух нь мэхийг нь заана. Тэр нь ч илүү үр дүнтэй. Тэрнээс биш заавал миний өсгийлдөх, хавирч цохихыг сур гээд хүн болгон сурахгүй. Тэгээд ч хүн болгон миний гар ачааг сурах албагүй. Миний гар ачих дайны тийм барилдаантай хүнд бол зааж болно. Хүн болгон дархан мэхээ тэр болгонд зааж сургах шаардалага байхгүй. Харин тийм мэхийг хийхэд тэгж хариулдаг юм байна гэдгийг мэддэг байх хэрэгтэй.
Ганцхан гар ачих биш өсгийлдөх, цохих гээд угсраа мэх олонтой тэрээр улсын цолны босгыг хагалж цохих мэхээр алхаж байсан бол заан цолоо мордох мэхээр авч байсан гэдэг.
Тавын даваанд Чойжилсүрэн арсланг хагалж цохих мэхээрээ унагаж улсын начин цол авч байлаа. Харин дөрвийн даваанд нь Архангай аймгийн харьяат Рэнцэндоржтой барилдаад мордоход нь зайлж цохиод давсан. Заан цол авахдаа Дагвасүрэн арслантай долоогийн даваанд таарч, бид хоёрын барилдаан удсан учраас золгож барилдсан юм. Ингээд миний талаар золготол мань хүн толгойгоо урдуур гаргаад ирэхээр нь урдаас нь сөрөөд мордчихлоо. Өмнөх зургаагийн даваанд нь Хадаа аваргатай барилдаад хагалж цохиж давж байлаа. Хамгийн гол нь хүний барилдааных нь онцлогт тааруулж мэх хийх хэрэгтэй. Заавал ганц дархан мэхээ хийнэ гэж муйхарлан зүтгэж болохгүй. Дээр нь хүн мэх хийвэл буцаагаад тэр мэхэнд нь таарсан хариу мэх хийх хэрэгтэй.

Д.Энхтуяа