Оросын хүнд ачааны үүлдэр

Оросын хүнд ачааны үүлдрийг анх СССР-т бий болгожээ. Энэхүү шинэ үүлдрийг гарган авахын тулд Белгиэс авчирсан, төдийлөн том биетэй биш Арден үүлдрийн адуу ашигласан бөгөөд тэдгээрийг Першерон болон хатирч адуутай эрлийзжүүлэх аргаар гаргасан байна. Бельгийн жижгэвтэр биетэй Арден адууг Орос оронд авчрах жил 19-р зууны 60-аад оноос эхэлсэн болно. Төдийлөн том биш боловч бядлаг биетэй, хөдөлгөөн сайтай Арден адуу нь сайжруулагч үүлдрийн хувьд их хэрэгцээтэй байсан учраас адуун заводуудад тэдгээрийг томруулах ажил явуулдаггүй байлаа. Октябрийн хувьсгалаас хойш Ново-Александровын, Уралын, Куединий адуун заводуудад байгуулагдсан юм. Хойд хөршид үржүүлж байсан арден адуу бол Бельги нутгийн арден адуутай төсөөгүй бөгөөд тиймээс ч 1952 онд Зөвлөлтийн арден адууг бие даасан үүлдэр гэж үзэхдээ одоогийнхоор Оросын хүнд ачааны үүлдэр гэж нэрлэх болжээ. Энэ адуу төдийлөн өндөр биш бөгөөд уртавтар гүнзгий биетэй, бядлаг галбиртай, бат бэх үе бүхий нэлээд хатингар, богино хөлтэй, духаараа өргөн, дунд зэргийн хэмжээний толгойтой, цэх шулуун буюу нахигар хамартай, бядлаг богино хүзүүтэй намхан бөгөөд өргөн зузаан булчинлаг мундаатай, урт бөгөөд ихэнхдээ хотгор нуруутай, тод ялгарах зоотой, налуу хондлойтой, хойд хөл нь матигар ба заримдаа борвины үе нь цэх шулуун байх нь бий. Энэ үүлдрийг дотор нь үндсэн 3 хэв байдалд ялган үздэг. Үүнд ново-александровын, уралын ба лагс бядлаг гэж ялгана. Ново- Александровын хэв байдалд орох адуу нэлээн намхан жижиг бөгөөд бядлаг биетэй, хатингар бие цогцостой, үзэмжтэй сайхан төрхтэй, ялимгүй уртавтар нуруутай. Энэхүү хэв байдалд нэр гарсан Караул, Ларчик, Поденшик гэгч азарганы удам хамаарна.
Уралын арден адуу бол байгалийн нэлээд хатуу ширүүн нөхцөлд, гэхдээ тэжээлийн илүү сайн нөхцөлд бий болсон бөгөө энэхүү хэв байдал бүхий адуу бие томтой, нэлээд дээгүүр хүзүүтэй, тэгшхэн нуруу зоотой, сайн хөгжсөн ястай ажээ. Энэ адууны шилдэг төлөөлөл нь Бравый,Глазомер, Сановник  гэгч азарганууд болно.

А.Дөл