Адууны хэлхээ яс ба булчингууд

Хэсэг яснаас бүрдсэн хэлхээ яс бол адууны биеийн үндсэн тулгуур мөн. Хэсэг хэсэг хэлхээ яс нь хоорондоо мөгөөрс ба бүлхээр хэлхэгдсэн байна. Хэлхээ яс дор дурдсан хэсгүүдээс бүрддэг. Үүнд: Толгойн хэлхээ яс, их биеийн хэлхээ яс, хөлний хэлхээ яс болно.
1. Толгойн хэлхээ яс нь-уураг тархи байдаг гавлын хөндийн яснууд, нүүр ба хамар, амны  хөндийг бий болгогч үндсэн гол яснуудаас бүрдэнэ.
2. Их биеийн хэлхээ яс нь-нурууны яснууд ба цээжний хэнхэрцгээс бүрдэнэ. Нурууны гол яснууд нь хүзүү 7, сээр 18, сэрвээ нуруу 5-6, ууц 5, сүүлний 17-19 яснаас бүрдэнэ. Нурууны яснууд хоорондоо мөгөөрс бүлхээр хэлхэгдэнэ. Цээжний хэнхэрцэг нь дээд талдаа сээр, хажуу талаараа хавирганууд 18 хос, доороос өвчүүний яснуудаас бүрдэнэ. Цээжний хэнхэрцэг дотор цусны эргэлтийн ба амьсгалын эрхтэн /зүрх, уушги/ оршино.
3. Хөлний хэлхээ яснууд нь бүслүүрийн ба жинхэнэ хөлнийх гэж хуваагдана. Мөрний ба аарцагийн гэж хоёр бүслүүр байдаг. Мөрний бүслүүр нь их биеийн цээжний хэсгийг урд хөлнүүдтэй нь холбож өгдөг хоёр далны яснаас бүрдэнэ. Аарцагны бүслүүр нь их биеийн хойд хэсгийг хойд хөлнүүдтэй нь холбож өгдөг, сүүсний яснуудаас бүрдэнэ. Урд хөлнүүд нь атгаал, харьт, богтос, чөмөгнөөс бүрдсэн шуу, хоёр салаа болсон жижиг яснуудаас бүрдсэн бугуйн яс, өсгий ба хурууны яснуудаас /шивнүүр, титэм, туурайн/ бүрдэнэ. Хойд хөлнүүд нь сүүжний яс, тойг, дунд чөмөг, их, бага шаантаг, борвины олон жижиг яс, мэхэрхий, улны яс /шивнүүр, титэм, туурайн/ яснуудаас үелж нийлэн бүрдэнэ .
4. Булчин нь адууны бараг бүх хэлхээ ясыг бүрхэнэ. Булчингийн үзүүрүүд нь бүлхээр ястайгаа барьцалддаг. Булчин нь агшиж, сунаж байдаг учраас адууны хөдөлж явахад идэвхтэй эрхтэн нь болдог.
5. Адууны их бие нь: өвчүү, цээжний хэнхэрцэг, мундаа, нуруу, ууц, хондлой, сүвээ, гэдэс зэргээс бүрдэнэ.
Өвчүү бол мөр ба урд хөлний хооронд байх бөгөөд их биеийн өмнөд хэсэг нь болно.
Цээжний хэнхэрцэг нь сээр, хавирга, өвчүүний яснаас бүрдэнэ. Цээжний хэнхэрцгийн багтаамж нь хавиргануудын урт ба матигараас гол төлөв холбогдоно. Цээжний хэнхэрцгийн гүнийг мундааны дээд талаас, хэнхэрцгийн доод зах хүртэл, тохойных нь хойгуур хэмжиж тодорхойлно.
Мундаа бол хүзүү ба нуруу хоёрын хооронд байдаг их биеийн дээд хэсгийн гүдийсэн өндөр нь юм. Мундаа бол өөрийнхөө хэлбэрээр өндөр, урт, богино, нам байдаг.
Нуруу бол мундаа, ууц хоёрын хооронд байгаа их биеийн хэсэг нь юм.
Ууц нь нуруу, хондлой хоёрын хооронд байгаа их биеийн  хэсэг нь юм.
Хондлой бол ууцнаас хойш байгаа их биеийн хэсэг нь юм. Морины хондлой цэх, унжуу, астсан, богино зэрэг байдаг.
6. Хөлүүд
Урд хөл нь мөр, тохой, богтос, өвдөг, шилбэ, сагагны үе, тагалцаг, шивнүүр, туурай зэргээс бүрдэнэ. Мөр нь дал, атгаалаас бүрдэнэ. Дал нь урт, өргөн булчин сайтай байвал сайн бөгөөд мундаанаас урагш, доош ташуу чиглэж байна. Далныхаа уртаас богино, ташуу атгаалтай морь бол хол алхаатай явдал нь чөлөөтэй байдаг.
Хойд хөл нь гуя, өвдөг, тахим, борви, шилбэ, сагагны үе, тагалцаг, шивнүүр, туурайнаас бүрдэнэ. Гуя нь урт, өргөн, булчин сайтай байвал сайн байдаг. Тахим нь түнхээс борви хүртэл байдаг. Тахим нь гүйцэд урт, булчин сайнтай байвал сайн.
Туурай нь хөлний хамгийн чухал хэсэг нь бөгөөд морины хөл сайн байх явдал туурайнаас шууд шалтгаална. Эвэрлэг хана нь тэгш, гөлгөр, хагараагүй, цагирагласан хээгүй, хомбон /хавтгар биш/ бүтэн ултай туурайг сайн гэдэг. Урд хөлнүүдийн туурай дугуй хэлбэртэй, хойд хөлийнх нь зуйвандуу нэлээн дугуйрсан ултай байна.
Газар дээр гишгэж байгаа байдлыг нь хөлийн тавилт гэнэ.
МУ-ын Манлай уяач, морин спортын ууган мастер Т.Даваадорж