Сумын Алдарт уяач Д.Цэрэндаш: Ногоон азарга, түүний үр төлөөр одтой наадаж байгаа хүн дээ, би

Сүхбаатар аймгийн Түвшинширээ сумын уугуул, сумын Алдарт уяач Д.Цэрэндаштай хийсэн ярилцлагыг уншигч танаа хүргэж байна.
-Хэдий үеэс морины хөхөл сүүл боож байна вэ?
-Манай ах Гөлөг морь уядаг байлаа. Миний уяаны эрдмийг шанг татсан хүн гэж болно. 15,16-тайдаа ахдаа тусалж, хойно урд нь гүйж явсаар морины уяа гардах болсон. Түүнээс хойш сумаасаа 30-аад айраг түрүүтэй болоод байна. Дээхэн нэгдэл нийгмийн ажил гээд одоо шиг хол явж  наадаад байж чаддаггүй байлаа.
-Энэ 30-аад айраг түрүүний амжилтанд жин дардаг ямар адуу байна вэ?
-Анх ногоон адуугаар уяа эхэлж байлаа. Тийм болохоор ногоон зүстэй адуу барьж зургаа авахуулж байгаа юм. Манай сумын Борын Чомчигийн хурдан ногоон азарганы төлийг манай ах үрээнд нь авч, би уях болсон. Чомчигийн ногоон азарганы амжилтыг миний ногоон азарга үргэлжлүүлсэн. 1960-аад оны үед ногоон азарга сумандаа даага, шүдлэн, хязааландаа гурван жил дараалан түрүүлсэн. Бүдүүрч азарга болоод хоёр түрүүлж, хоёр айрагдсан. Нийт долоо уралдахад тав түрүүлж, хоёр айрагдсан хурдан азарга байлаа. Ногоон азарганд гүү тавьж, төлийг нь авсан хүмүүс олон бий. Даржаа өвгөний гүү тавьж авсан төл нь сумандаа 10 түрүүлж, нэг айрагдсан. Сүүлдээ Даржаа ногоон нэртэй хурдан адуу болсон. Даржаагийн ногоон азарганы төрсөн дүү буюу нэг эхийн төл шарга азарга Гомбожав, Найдансүрэн гэж хүмүүст очоод аймаг, сумандаа олон түрүүлж, айрагдсан.
-Чомчигийн ногоон хаанахын  ямар угшилтай адуу байсан юм бол?
-Дээд угшлыг нь би сайн мэдэхгүй. Чомчигийн ногооны болон миний ногооны төлүүд Сүхбаатар аймгийнхаа хаана ч хурдалж байна. Одоо ч миний ногооны угшлын адуунууд ойр хавийн сумд, аймагтаа айраг түрүү авсаар л байна. Баяндэлгэр суманд гэхэд миний ногоон азарганы угшлын адуунууд их тархсан байдаг. Ер нь гайгүй давхиж байгаа адууны угшлыг сураглахад ногоон азарганы цус эх болон эцэг талд нь орсон байх юм билээ. Манай ногоон азарганы удмын адуунууд ногоон, цагаан, шарга, саарал зүстэй төрдөг.
-Та хэдэн оны сумын Алдарт уяач вэ?
-2005 онд сумын Алдарт уяач болсон. Жараад оны үед ногоон азарга надад таван түрүү, хоёр айраг авчирч байлаа. Харин төл нь болох ногоон морь хоёр түрүүлж, дөрөв айрагдсан бол нөгөөх нь болох хонгор морь хоёр түрүүлж, дөрөв айрагдсан. Бас нэг цагаан шарга морь гурав айрагдаж уяач хүний баяр жаргалыг мэдрүүлсэн байна. Өөр бага адуунууд айрагдуулж байсан л даа. Товчхондоо ногоон азарга болон түүнийхээ үр төлөөр сайхан наадаж байгаа хүн дээ, би.
-Ярилцсанд баярлалаа. Та урт насалж удаан жаргаарай.

"Тод магнай" сэтгүүл Сүхбаатар аймгийн тусгай дугаар