“Найман шарга” МСУХ-ны тэргүүн, аймгийн Алдарт уяач Ц.Базарсад: 2014 онд манай сумын уяачид аймгийн чанартай наадмаас 15 түрүү, айраг авсан

Хэнтий аймгийн Биндэр сумын уугуул, “Найман шарга” МСУХ-ны тэргүүн, аймгийн Алдарт уяач Ц.Базарсадтай хийсэн ярилцлагыг уншигч танаа хүргэж байна.
-Хэзээнээс “Найман шарга” МСУХ-ны тэргүүнээр ажиллаж байгаа вэ. Тэргүүний албыг авснаас хойш хийж хэрэгжүүлсэн ажлаасаа танилцуулаач?
-“Найман шарга” МСУХ үүсгэн байгуулагдаад 12 жил болж байгаа. Миний бие тэргүүний албыг хүлээн аваад гурван жил болох гэж байна. Сумын хэмжээнд хурдан морь уяж сойдог 100-гаад уяач байдгаас 60 гаруй нь албан ёсны гишүүнчлэлийн үнэмлэхтэй. Нийт уяачдын долоо нь аймгийн Алдарт, 35 нь сумын Алдарт уяач цолтой.Холбооны тэргүүний ажлыг авснаас хойш уяачдынхаа ур чадварыг нэмэгдүүлэх зорилт дэвшүүлэн тэр хүрээндээ малын их эмч Норовоор эмчилгээ, арчилгааны талаар хичээл заалгасан. Цаашид ч энэ мэтчилэн уяачдынхаа мэдлэг чадварыг дээшлүүлэх ажлыг зохион байгуулна хэмээн бодож байгаа.
-Сургалт чухал шүү?
-Дараагийн хийгдсэн ажлууд бол уяачдынхаа хөдөлмөр амжилтыг үнэлж, жилийн эцэст шилдгүүдээ тодруулах цаашлаад алдар цолонд тодорхойлох. Календарчилсан наадмуудаа зохион байгуулах зэрэг үндсэн ажлууд юм даа. Өнгөрөгч 2014 онд манай сумын уяачид амжилт арвинтай наадлаа. Аймаг буюу аймгийн чанартай наадмаас 15 түрүү, айраг авсан.
-Календарчилсан зургаан уралдаан нь ямар ямар уралдаанууд вэ?
-Хаврын тэргүүн сарын буюу сар шинийн уралдаанаар эхлээд цэргийн баяраар жолооч нартай хамтарсан уламжлалт уралдааныг зохион байгуулдаг. Тэрний дараа дөрөвдүгээр сарын 7-нд Ардчилсан намын баяраар нэг уралдаан зохион байгуулж, тавдугаар сарын 1, зургадугаар сарын 1-нд уламжлалт уралдаануудаа зохион байгуулдаг. Тэгээд улсын наадамтай нийлэхээрээ зургаа болж байгаа. Эдгээр уралдаанд гаргасан амжилтаар нь оноо өгч, 100 оноонд хүрсэн уяачийг сумын Алдарт уяач цолоор шагнадаг.
-Гарааны төхөөрөмж ашиглаж байна уу?
-80 метрийн урттай унадаг төхөөрөмж хотоос авчирсан. Гэхдээ одоо 30 метрийг нь л тавьж байгаа. Бүр урт болохоор унаж өгөхгүй юм билээ. Энэ жил сумынхаа наадмаар ашигласан.
-Уралдаанууд тогтмолжоод ирэхээр уяачдын ур чадвар, амжилт гаргах нь эрс нэмэгддэг?
-Сар шинийн уралдаан жил бүр шинийн гурванд болж заншсан. Үүнд хүмүүс их ач холбогдол өгдөг. Бай шагнал нь ч өндөр. Тойргийн таван сумын уяачид ч ирж оролцдог. Нас болгонд 100 дээш адуу мордоно шүү.
-Өнгөрсөн жил аймаг, аймгийн чанартай уралдаанаас 15 айраг, түрүү авлаа гэсэн.Тэр талаараа жаахан дэлгэрүүлээч?
-Би өөрөө Баянхонгор аймгийн Бөмбөгөр сумын “Дааган дэлийн хурд” төвийн бүсийн уралдаанд азарга, морьтой очоод нэг морио түрүүлгэж, нөгөөг нь аман хүзүүдүүлээд, азаргаа дөрвөөр давхиулсан бол Дадал суманд болсон бүсийн наадмаас манайхан таван айраг авсан. Түүний дараа Батноровт болсон бүсийн уралдаанаас бас хоёр айраг аваад, “Сэцэн ханы хурд”-д очиж нэг түрүү, хоёр айраг авсан. Манай хойд талд өвс, бордоогоор өвөл адуу тэжээх чадвар арай илүү хөгжчихсөн. Тэр ч утгаараа хаврын наадамд илүү амжилт гаргана шүү.
-Хаврын бүсийн уралдаанд холбооны зүгээс зохион байгуулж, нэгдсэн зохион байгуулалттайгаар явах уу. Эсвэл уяачид өөрсдөө явдаг уу?
-Манай сум “Жонон вангийн хүлгүүд”, “Хорхногийн хүлгүүд”, “Онон хурд” гэсэн гурван галтай. Галууд маань тухайн жилд гаргасан амжилтаараа хоорондоо өрсөлдөнө. Манай “Жонон вангийн хүлгүүд” уржнан жил аймгийн шилдэг галаар шалгарч байсан. Бүсийн наадмуудад галаараа зохион байгуулалтанд ороод явцгаадаг.
-Ер нь Биндэрийн уяачид хамгийн холдоо хаана очиж наадаж байсан бэ?
-Хамгийн хол нь өнгөрсөн өвөл Баянхонгор явах шив дээ. Зургаан адуутай гурван уяач явсан. Аймгаасаа 100 км, манай эндээс 1100 км зайтай газар шүү дээ.
-Хаврын уралдааны үеэр 1100 км газарт морь ачиж явах чанга байх даа?
-Манай аймагт өвчин гараад бүх наадмыг хориглочихсон. Нэгэнтээ морьд амжилт гаргаад сар шинийн уралдаанд сайн давхичихсан байдаг. Тэгэхээр хаашаа явах уу, яахав ийхэв гэж хоорондоо ярилцаж байгаад явахаар шийдсэн. Баянхонгорт уяачдыг дэмжих зорилгоор бүсчлээд, нэг наадам нь гурван зэрэг болдог юм билээ. Тэгэхээр уяачдын амжилт ч арай өөр болно. Төвийн бүсэд нь очиж уралдсан. Манай аймаг цувуулаад бүсээ явуулдаг. Ноднин Батжаргал дарга гурван насны эрх өгөөд бүсийн наадмыг хийсэн. Энэ жил бүсийн эрх авах санаа байгаа.
-Аль ч аймаг, сумдад нутгийн адуугаа алдаршуулах, тухайн нутагт байсан сайн удам угшлын адууныхаа суурийг сэргээх, сайжруулах ажил өрнөдөг болж. Биндэрчүүдийн хувьд энэ тал дээр хэр зүтгэлтэй вэ?
-Манайхан голдуу нутгийн адуугаараа л наадаж байна даа.Цус сэлгэх зорилгоор Сүхбаатараас цөөн адуу авчирсныг эс тооцвол шүү дээ.
-Албан ажлын тухайд ийм байдаг байж. Уяачийн тань тухайд ярилцъя. Хэзээнээс хурдан хүлгийн уяа тааруулж байгаа вэ?
-1997 оноос эхлэн морь уяж, аймгийн Алдарт уяач Оюунбаатар ахаараа уяаны эрдмийн А үсгээ заалгаж байлаа. Тэр үед манайх адуу мал цөөнтэй. Хоёр даага, хоёр шүдлэн, хоёр хязаалан уяад Хараат багт болсон уралдаанд очиж нэг үрээгээ 16-аар давхиулсан. Хойд талын сумд нийлсэн нэлээд том наадам л даа. 100 гаруй үрээ уралдахад миний шүдлэн тэгж давхисан юм.
-Таны аав МУ-ын Гавьяат малчин хүн байдаг гэсэн байхаа?
-Тиймээ. Манай аав МУ-ын нэгдэлчин Цэнд гэдэг хүн байсан.Гавьяат нэгдэлчин цолны хамгийн сүүлийнхийг авсан байх. МУ-ын хошой Аварга хоньчин, Гавьяат нэгдэлчин, сумын анхны мянгат малчин гээд олон талаараа хошуучилж явсан.
-Аав тань морь мал уядаг байсан юм уу?
-Багадаа хурдан морь унаж байснаас өөрөө уяж байгаагүй.Харин аавын аав Догжирсэдэд гэдэг хүн хурдан морь уядаг. Сайн ч адуутай хүн байсан гэдэг. Бид эцэг эхээс арвуулаа. Манайхнаас нэг ах, бид хоёр л морь уяна.
-Бидний урилгыг хүлээн авч ярилцсанд баярлалаа.Шинэхэн Алдартад дахин баяр хүргэе.
-Баярлалаа.

"Тод магнай" сэтгүүл Хэнтий аймгийн тусгай дугаар