Сумын Алдарт уяач Л.Батнасан: Би унаган адуугаараа наадах дуртай

2017 оны 1-р сарын 03 -нд

Дундговь аймгийн Цагаандэлгэр сумын уугуул, Говьсүмбэр аймгийн Баянтал сумын харьяат, сумын Алдарт уяач Л.Батнасантай хийсэн ярилцлагыг уншигч танаа хүргэж байна.
-Та хэд дэх үеийн уяач вэ?
-Би Дундговь аймгийн Цагаандэлгэр сумын уугуул хүн. 1977 онд илгээлтээр хөдөө гарч, үүнээс хоёр жилийн дараа цэрэгт яваад 1982 онд халагдсан. Тэгээд Шинэ эхлэлтийн нэгдэлд орж, адуу маллан 1990 оны хувьчлалаас хойш хувийн мал аж ахуйтан боллоо. Нэгдэлд байхдаа алдаг оног л морь уядаг байсан. Захиргаадалтын тэр он жилүүдэд морь мал уяна гэдэг амаргүй л дээ. Ингээд ерээд оны эхээс хойш уяа сойлго тааруулж байна.
-Анх ямар адуугаар уяа эхлүүлж байв?
-1992, 93 оны хавьцаа өөрийнхөө адууны хонгор морийг уяж, Цагаандэлгэр сумынхаа наадамд айргийн дөрвөөр хурдлуулаад үнэхээр их баярласан. Түүнээс хойш сайхан л наадаж байна. Цагаандэлгэр, Дэлгэрцогт сумдын 80 жилээр буурал морио тус тус айрагдууллаа. Тэр үед хол явж чаддаггүй. Хамгийн хол нь Дэлгэрцогт явсан юмуу. Ихэвчлэн Говь-Угтаал, Дэрэн, Төв аймгийн Баянцагаан, Сүмбэрээрээ л наадлаа.
-Хэдэн онд сумын Алдарт уяач болсон юм бэ?
-Хоёр жилийн өмнө сумын Алдарт уяач болсон. Тэгэхэд найман түрүү, есөн айргийн амжилттай байсан. Харин 2000 онд Хөдөлмөрийн хүндэт медалиар шагнууллаа.
-Хэзээ энд ирсэн бэ?
-2005 онд шилжиж ирсэн. Ээлээ өгсөн сайхан нутаг шүү. Энд ирээд шүдлэн хул үрээгээрээ Цагаандэлгэр, аймаг, Баянталын наадмаас 10 гаруй айраг, түрүү авлаа.
-Хул үрээ хаанахын угшилтай адуу вэ?
-Манай унаган адуу болох хүрэн азарганы төл байгаа юм. Би унаган адуугаараа наадах дуртай. Унаган адуугаа айрагдаж түрүүлгэхэд цаанаа л сэтгэлд өег санагдана гээч.
-Гэхдээ энд тэндээс адуу авдаг биз дээ?
-Авалгүй яахав. Сүхбаатар аймгийн Сүхбаатар, Халзан, Төв аймгийн Баянцагаан, Баянгаас адуу авч байлаа. Мөн энэ хавийн зартай азаргануудын төлнөөс авч адуундаа нэмсэн. Сонирхуулахад Бямбын Годго хүрэн азарганы төл, Баянцагааны аймгийн Алдарт уяач Цэдэв гэж өвгөний хоёр, гурван азарга бий. Надад ирсэн нь сайн давхиж байгаа. Түүнчлэн Цагаандэлгэрийн Очир гэж өвгөний хурдан зээрд азарганы төл, Босоовын Дашзэвэгийн цус орсон адуунууд, Угтаалын Шаравжамц гуайн гурав дахь үеийн төл гээд адуу сайн цуглуулсан л даа. Ихэвчлэн азарган үрээ авсан.
-Танай гүүнүүд сайн уу?
-Нэгдэл тарахад хэдэн сайхан гүү авч үлдсэн юм. Арваад жил адуу дагасных олон янзын цус орчихсон тэр адуунаас аль шилмэл гэсэн гүүгээ л авсан. Ямартаа ч азаргаа сольж цус сэлбэснийх адуу маань их сайжирсан. Би энэ адуун дотроосоо хэдэн хонгор адуугаа илүүтэй уядаг. Одоо ч түрүүч нь их морь, азарга болчихлоо. Очсон газраа айргаас мултрахгүй л ирнэ шүү дээ. Эднийг залгаад сүүлийн үед нэг хонгор адуу гарч ирсэн. Надад ийм зүсмийн адуу ээлтэй, илүү давхиад байх шиг санагддаг юм.
-Хонгор адуунуудаас аль нь илүү амжилт гаргасан бэ?
-Уралдсан болгондоо л сайн давхисан. Өөрөөр хэлбэл амжилт нь тогтмол байсан гэх үү дээ. Би чинь нэг хэсэг хүүхэд томроод, морь уяхгүй хэсэг завсарласан. Тэгээд 2007 оноос эргээд уяж байна. Тэжээл ч гараад уяа шаал өөр болчихлоо.
-Ач зээ нар морь унахгүй байна уу?
-Саяхнаас дүү охины хүүхэд морь унаж эхэлсэнд олзуурхаад байгаа.
-Таны хүүхдүүдээс морь уядаг уу?
-Том хүү морь уяж байна. Сумын Алдарт уяач цолтой.
-Таны адуунаас гадагшаа зарагдсан уу?
-Их зарсаан. Тэр дундаа Говь-Алтай руу их адуу явсан байхаа. Очоод сайхан уралдаж, айраг түрүүгээр орж байгаа л дуулдахын. Энд ч манай адуу сайн тарсан. Угтаалд нэг улаан азарга нэлээн амжилттай байна. Эзэн нь худлаа хэлээгүй бол аймгийн Алдарт хийж өгсөн гэж байна лээ. Говьсүмбэрт хурдлаад байгаа Да ламын цоохор үрээ мөн л манай адуу байгаа юм.
-Та ойролцоогоор хичнээн адуу зарсан бэ?
-70, 80 хүрсэн байхаа.
-Сүүлийн үед шинэ цагийн адуугаар илүүтэй наадах боллоо. Танд бий юу?
-Эхэндээ ч сонирхож байсангүй. Харин одоо цаг үеэ дагаад сонирхохоос өөр аргагүй болж байна. Ганц хоёр цус орсон гүү авчихсан байгаа.
-Сэтгэлд үлдсэн хамгийн сайхан наадмыг онцлон сонирхуулаач?
-Хол зам туулан очоод айраг, түрүү авах ч сайхан шүү. Ерэн хэдэн онд юм даа. Дэлгэрцогтын 90 жилээр очоод, морио айрагдуулаад буцаж явах даанч сайхан байлаа. Одоо шиг машин тэрэг гэж байх биш. Арван хэд хоног морио хөтлөөд очиж байгаа нь тэр.
-Адуунаас өөр мал маллаж байна уу?
-Аль аль нь байна. Хонь гэвэл Баянцагааны илүү нугаламт, барга, Казакын илүү нугалмаатай улаан хонь гээд дөрөв, таван янзын цус хольж үзлээ. Сүүлд каракулыг хольж үзсэн. Амьдын жин нь нэмэгддэг гэсэн ч одоогоор айхтар мэдэгдэж байгаа юм алга. Бас үхрээ сайжруулах санаатай хэдэн эрлийз бух авчихсан байгаа.
-Энэ бүгдийг яаж амжуулж байнаа. Туслах малчин байгаа биз дээ?
-Байлгүй яахав. Туслах малчин маань мянга гаруй малтай, сумын сайн малчин болчихоод явж байна.
-Бидний яриа энд хүрээд өндөрлөж байна. Урилгыг хүлээн авсанд баярлалаа.
"Тод магнай" сэтгүүл Говьсүмбэр аймгийн тусгай дугаар
-Та хэд дэх үеийн уяач вэ?
-Би Дундговь аймгийн Цагаандэлгэр сумын уугуул хүн. 1977 онд илгээлтээр хөдөө гарч, үүнээс хоёр жилийн дараа цэрэгт яваад 1982 онд халагдсан. Тэгээд Шинэ эхлэлтийн нэгдэлд орж, адуу маллан 1990 оны хувьчлалаас хойш хувийн мал аж ахуйтан боллоо. Нэгдэлд байхдаа алдаг оног л морь уядаг байсан. Захиргаадалтын тэр он жилүүдэд морь мал уяна гэдэг амаргүй л дээ. Ингээд ерээд оны эхээс хойш уяа сойлго тааруулж байна.
-Анх ямар адуугаар уяа эхлүүлж байв?
-1992, 93 оны хавьцаа өөрийнхөө адууны хонгор морийг уяж, Цагаандэлгэр сумынхаа наадамд айргийн дөрвөөр хурдлуулаад үнэхээр их баярласан. Түүнээс хойш сайхан л наадаж байна. Цагаандэлгэр, Дэлгэрцогт сумдын 80 жилээр буурал морио тус тус айрагдууллаа. Тэр үед хол явж чаддаггүй. Хамгийн хол нь Дэлгэрцогт явсан юмуу. Ихэвчлэн Говь-Угтаал, Дэрэн, Төв аймгийн Баянцагаан, Сүмбэрээрээ л наадлаа.
-Хэдэн онд сумын Алдарт уяач болсон юм бэ?
-Хоёр жилийн өмнө сумын Алдарт уяач болсон. Тэгэхэд найман түрүү, есөн айргийн амжилттай байсан. Харин 2000 онд Хөдөлмөрийн хүндэт медалиар шагнууллаа.
-Хэзээ энд ирсэн бэ?
-2005 онд шилжиж ирсэн. Ээлээ өгсөн сайхан нутаг шүү. Энд ирээд шүдлэн хул үрээгээрээ Цагаандэлгэр, аймаг, Баянталын наадмаас 10 гаруй айраг, түрүү авлаа.
-Хул үрээ хаанахын угшилтай адуу вэ?
-Манай унаган адуу болох хүрэн азарганы төл байгаа юм. Би унаган адуугаараа наадах дуртай. Унаган адуугаа айрагдаж түрүүлгэхэд цаанаа л сэтгэлд өег санагдана гээч.
-Гэхдээ энд тэндээс адуу авдаг биз дээ?
-Авалгүй яахав. Сүхбаатар аймгийн Сүхбаатар, Халзан, Төв аймгийн Баянцагаан, Баянгаас адуу авч байлаа. Мөн энэ хавийн зартай азаргануудын төлнөөс авч адуундаа нэмсэн. Сонирхуулахад Бямбын Годго хүрэн азарганы төл, Баянцагааны аймгийн Алдарт уяач Цэдэв гэж өвгөний хоёр, гурван азарга бий. Надад ирсэн нь сайн давхиж байгаа. Түүнчлэн Цагаандэлгэрийн Очир гэж өвгөний хурдан зээрд азарганы төл, Босоовын Дашзэвэгийн цус орсон адуунууд, Угтаалын Шаравжамц гуайн гурав дахь үеийн төл гээд адуу сайн цуглуулсан л даа. Ихэвчлэн азарган үрээ авсан.
-Танай гүүнүүд сайн уу?
-Нэгдэл тарахад хэдэн сайхан гүү авч үлдсэн юм. Арваад жил адуу дагасных олон янзын цус орчихсон тэр адуунаас аль шилмэл гэсэн гүүгээ л авсан. Ямартаа ч азаргаа сольж цус сэлбэснийх адуу маань их сайжирсан. Би энэ адуун дотроосоо хэдэн хонгор адуугаа илүүтэй уядаг. Одоо ч түрүүч нь их морь, азарга болчихлоо. Очсон газраа айргаас мултрахгүй л ирнэ шүү дээ. Эднийг залгаад сүүлийн үед нэг хонгор адуу гарч ирсэн. Надад ийм зүсмийн адуу ээлтэй, илүү давхиад байх шиг санагддаг юм.
-Хонгор адуунуудаас аль нь илүү амжилт гаргасан бэ?
-Уралдсан болгондоо л сайн давхисан. Өөрөөр хэлбэл амжилт нь тогтмол байсан гэх үү дээ. Би чинь нэг хэсэг хүүхэд томроод, морь уяхгүй хэсэг завсарласан. Тэгээд 2007 оноос эргээд уяж байна. Тэжээл ч гараад уяа шаал өөр болчихлоо.
-Ач зээ нар морь унахгүй байна уу?
-Саяхнаас дүү охины хүүхэд морь унаж эхэлсэнд олзуурхаад байгаа.
-Таны хүүхдүүдээс морь уядаг уу?
-Том хүү морь уяж байна. Сумын Алдарт уяач цолтой.
-Таны адуунаас гадагшаа зарагдсан уу?
-Их зарсаан. Тэр дундаа Говь-Алтай руу их адуу явсан байхаа. Очоод сайхан уралдаж, айраг түрүүгээр орж байгаа л дуулдахын. Энд ч манай адуу сайн тарсан. Угтаалд нэг улаан азарга нэлээн амжилттай байна. Эзэн нь худлаа хэлээгүй бол аймгийн Алдарт хийж өгсөн гэж байна лээ. Говьсүмбэрт хурдлаад байгаа Да ламын цоохор үрээ мөн л манай адуу байгаа юм.
-Та ойролцоогоор хичнээн адуу зарсан бэ?
-70, 80 хүрсэн байхаа.
-Сүүлийн үед шинэ цагийн адуугаар илүүтэй наадах боллоо. Танд бий юу?
-Эхэндээ ч сонирхож байсангүй. Харин одоо цаг үеэ дагаад сонирхохоос өөр аргагүй болж байна. Ганц хоёр цус орсон гүү авчихсан байгаа.
-Сэтгэлд үлдсэн хамгийн сайхан наадмыг онцлон сонирхуулаач?
-Хол зам туулан очоод айраг, түрүү авах ч сайхан шүү. Ерэн хэдэн онд юм даа. Дэлгэрцогтын 90 жилээр очоод, морио айрагдуулаад буцаж явах даанч сайхан байлаа. Одоо шиг машин тэрэг гэж байх биш. Арван хэд хоног морио хөтлөөд очиж байгаа нь тэр.
-Адуунаас өөр мал маллаж байна уу?
-Аль аль нь байна. Хонь гэвэл Баянцагааны илүү нугаламт, барга, Казакын илүү нугалмаатай улаан хонь гээд дөрөв, таван янзын цус хольж үзлээ. Сүүлд каракулыг хольж үзсэн. Амьдын жин нь нэмэгддэг гэсэн ч одоогоор айхтар мэдэгдэж байгаа юм алга. Бас үхрээ сайжруулах санаатай хэдэн эрлийз бух авчихсан байгаа.
-Энэ бүгдийг яаж амжуулж байнаа. Туслах малчин байгаа биз дээ?
-Байлгүй яахав. Туслах малчин маань мянга гаруй малтай, сумын сайн малчин болчихоод явж байна.
-Бидний яриа энд хүрээд өндөрлөж байна. Урилгыг хүлээн авсанд баярлалаа.
"Тод магнай" сэтгүүл Говьсүмбэр аймгийн тусгай дугаар


0 Сэтгэгдэл
ХХЗХ-ны журмын дагуу зүй зохисгүй зарим үг, хэллэгийг хязгаарласан тул ТА сэтгэгдэл бичихдээ хууль зүйн болон ёс суртахууны хэм хэмжээг хүндэтгэнэ үү. Хэм хэмжээг зөрчсөн сэтгэгдэлийг админ устгах эрхтэй.
-
Ням, 16:47 минут Сонгомол бага насанд Ч.Ганцогтын хээр түрүүллээ
-
Ням, 14:55 минут Сонгомол бага насанд 105 даага бүртгүүлж, 76 мордл…
-
Ням, 14:46 минут АХ-ын 104 жилийн ойн сонгомол дунд насны ангилалд…
-
Ням, 13:53 минут Сонгомол дунд насанд Д.Даяндэмидийн Наран зээрд т…
-
Ням, 13:12 минут Сонгомол дунд ангиллын хурдан хүлгүүд мордлоо
-
Ням, 12:16 минут Сонгомол дунд насны ангилалд 106 хүлэг бүртгүүлжэ…
-
Ням, 11:54 минут АХ-ын 104 жилийн ойн сонгомол дээд насны ангилалд …
-
Ням, 10:35 минут Сонгомол дээд насанд Г.Хүрэлбаатарын хүрэн халзан …
-
Ням, 09:09 минут Сонгомол дээд ангиллын хүлгүүд гарааны зурхай рууг…
-
Ням, 07:59 минут Сонгомол дээд насны ангилалд 78 хүлэг бүртгүүлжээ
-
7-р сарын 12 -нд АХ-ын 104 жилийн ойд эхний 10-т хурдалсан даагану…
-
7-р сарын 12 -нд Ш.Мөнгөншагайн сартай хээр даага түрүүллээ
-
7-р сарын 12 -нд Уралдаанч Б.Нармандах: Уяач ах нараасаа суралцах г…
-
7-р сарын 12 -нд Хамгийн бага нас дааганы уралдаанд 240 даага бүртг…
-
7-р сарын 12 -нд Уралдаанч Н.Боорчи: Шүдлэн түрүүлгэж, соёолонгоо …
-
7-р сарын 12 -нд АХ-ын 104 жилийн ойд эхний 10-т хурдалсан соёолонг…
-
7-р сарын 12 -нд З.Мэндсайханы хул соёолон түрүүллээ
-
7-р сарын 12 -нд МУ-ын Алдарт уяач Ч.Уламбаяр: Дөрвөн настай морины…
-
7-р сарын 12 -нд Фото - Соёолон мордуулахын эргэн тойронд
-
7-р сарын 12 -нд 195 соёолон бүртгүүлжээ
-
7-р сарын 11 -нд АХ-ын 104 жилийн ойд эхний 10-т хурдалсан их насны…
-
7-р сарын 11 -нд Л.Анхбаатарын хүрэн халзан морь түрүүллээ
-
7-р сарын 11 -нд Уралдаанч Ц.Түвшинсайхан: Ээжээ, ааваа хүү нь түрү…
-
7-р сарын 11 -нд МУ-ын Алдарт уяач Ч.Амарсанаа: Баянхонгороос анх у…
-
7-р сарын 11 -нд 210 их насны морь бүртгүүлжээ
-
7-р сарын 11 -нд АХ-104 жилийн ойд эхний 10-т хурдалсан азарганууд
-
7-р сарын 11 -нд МУАУ И.Золбоогийн хүрэн халзан азарга түрүүллээ
-
7-р сарын 11 -нд Фото - Азаргаа мордуулав
-
7-р сарын 11 -нд 153 азарга бүртгүүлжээ
-
7-р сарын 10 -нд Манлай уяач Х.Улам-Өрнөх: Морь айрагдана гэдэг оло…
-
7-р сарын 10 -нд Уралдаанч Б.Эрдэнэбилэг: Бөмбөгөө ахыгаа нэг оруул…
-
7-р сарын 10 -нд Б.Лхагвацэрэн:Таван жилийн дараа төрийн наадмын хи…
-
7-р сарын 10 -нд Ж.Түмэн-Өлзийн бор шүдлэн түрүүллээ
-
7-р сарын 10 -нд Тод манлай уяач О.Батбилэг:Түрүүлэх байх гэж бодсо…
-
7-р сарын 10 -нд 225 шүдлэн бүртгүүлжээ
-
7-р сарын 10 -нд АХ-ын 104 жилийн ойн эхний 10-т хурдалсан хязаалан…
-
7-р сарын 10 -нд Б.Гантигийн сартай хүрэн хязаалан түрүүллээ
-
7-р сарын 10 -нд Хязаалан 256 бүртгүүлжээ
-
7-р сарын 10 -нд Хүйн долоон худагт хязаалангийн эргэн тойронд
-
7-р сарын 02 -нд Эрдэмт уяачид, эрэмгий хүлгүүд- Тод манлай уяач С.…
-
2024 оны 8-р сарын 05 -нд Хангайн бүсийн сонгомол бага насанд Х.Бат-Эрдэнийн…
-
2024 оны 8-р сарын 05 -нд Хангайн бүсийн дааганы уралдаанд М.Цэрэнжавын хээр…
-
2024 оны 8-р сарын 04 -нд Хангайн бүсийн сонгомол дээд насанд С.Баярсайханы …
-
2024 оны 8-р сарын 04 -нд Хангайн бүсэд Я.Содбаатарын бор соёолон түрүүллээ
-
2024 оны 8-р сарын 04 -нд Хангайн бүсийн их насанд Э.Бат-Эрдэнийн Солонго зэ…
-
2024 оны 8-р сарын 04 -нд Хангайн бүсэд Д.Батбаярын Түмт хээр азарга түрүүлж…
-
2024 оны 8-р сарын 01 -нд Хангайн бүсийн сонгомол дунд насны ангилалд Г.Ганб…
-
2024 оны 7-р сарын 31 -нд Хангайн бүсэд П.Баярбатын бор хязаалан түрүүллээ
-
2024 оны 7-р сарын 31 -нд Хангайн бүсэд Г.Энхбатын хар шүдлэн түрүүлжээ
-
2024 оны 7-р сарын 28 -нд "Говьшанхын хурд-7" говийн бүсийн уралдааны сонгом…
-
Ням, 10:35 минут Сонгомол дээд насанд Г.Хүрэлбаатарын хүрэн халзан …
-
Ням, 13:53 минут Сонгомол дунд насанд Д.Даяндэмидийн Наран зээрд т…
-
Ням, 16:47 минут Сонгомол бага насанд Ч.Ганцогтын хээр түрүүллээ
-
Ням, 14:46 минут АХ-ын 104 жилийн ойн сонгомол дунд насны ангилалд…
-
Ням, 11:54 минут АХ-ын 104 жилийн ойн сонгомол дээд насны ангилалд …
-
Ням, 07:59 минут Сонгомол дээд насны ангилалд 78 хүлэг бүртгүүлжээ
-
Ням, 14:55 минут Сонгомол бага насанд 105 даага бүртгүүлж, 76 мордл…
-
Ням, 13:12 минут Сонгомол дунд ангиллын хурдан хүлгүүд мордлоо
-
Ням, 12:16 минут Сонгомол дунд насны ангилалд 106 хүлэг бүртгүүлжэ…
-
Ням, 09:09 минут Сонгомол дээд ангиллын хүлгүүд гарааны зурхай рууг…
Сэтгэгдэл бичигдээгүй байна