Сумын Алдарт уяач Д.Найманжин: Адуу бол монгол хүн бүрийн сэтгэл оюунд үнэтэй амьтан


Шивээ-Овоо III багийн харьяат, сумын Алдарт уяач. Дорж-Яндагийн Найманжин 1957 онд Бат-Өлзий сумын нутаг Цагаан азарганы дээд давааны ам хэмээх газар айлын ууган хүү болон мэндэлжээ.
-Алдартын дээдчүүлд хусуур сойзоор гоёсон уяачид байв уу?
-Манайханд уяач цөөн шүү. Өвөө, аав маань жирийн л нэг малчин улс явлаа. Гэхдээ би багадаа хурдны морь унаж, 2010 оноос хойш бие даан морь уяж байна. Багадаа аймгийн Алдарт уяач Пүрэвжав дүүгийн аав Цэрэнгийн хүрэн морийг унадаг байлаа. Гэхдээ айраг, түрүү авч чадаагүй ээ.
-Тухайн үеийн сумын наадам ямар болох уу?
-Одоог бодвол цөөхөн морь морддог байсан юм уу. Тэр үед чинь морь уядаг хүн цөөхөн байж л дээ. Сумын наадамд дээд тал нь 20-иод морь давхина. Гэхдээ адуу нь чанартай байсан юм шиг ээ. Жинхэнэ байгалиар нь уячихаж байгаа шүү дээ. Хүүхдүүд бид бол томчуудынхаа үгэнд сайн ч орно. Одоо шиг төхөөрөмж гэж байх биш. “Тэндээс гарна шүү” л гэдэг “за” л гэдэг байсан.

-Морь нь орсон хүүхдүүдийг юугаар шагнах вэ?
-Сайндаа л гурван төгрөг өгдөг байсан байх. Тэр үеийн морины бай чинь цай, халуун савхан төдий байлаа шүү дээ.
-Та морь унаад шагнуулж байв уу?
-Үгүй ээ. Тэр үед чинь улаан ус аваад өгөхөд л их гоё санагддаг байлаа. За тэгээд наадмын хуушуураа идээд, улаан усаа уучихвал подхийгээд л явчихна гээч. /сурв. инээв/
-2010 оноос хойш морь уясан гэлээ. Нэлээн хожуу уяжээ?
-Тийм ээ, хожуу талдаа морь уяж эхэлсэн. Би чинь айлын том хүүхэд. Тэгээд найм төгсөхөд аав ээж “Чи айлын том хүүхэд. Малаа маллаж бидэнд тусал” гээд үргэлжлүүлэн сураагүй. Хоёр жил хэртэй мал маллаад, 1977 онд цэрэгт явсан. Цэрэгт улираад 1982 онд халагдаж ирээд л хөдөө мал аж ахуй дээр гарсан. Тэр үедээ нэгдлийн дөрөвдүгээр бригадад сувай үхэр маллаж байлаа. Бас нэг хэсэг хонь малласан. Эхнэртэйгээ саалийн үнээ ч малласан. Тэгээд зах зээл ч гарахад Худалдаа үйлдвэрлэлийн ангид агент хийж яваад сүүлдээ хувиараа юм хийдэг боллоо доо.
-Юу таныг морь уяхад нөлөөлсөн юм бэ?
-Манай эхнэрийн хамаатны дүү Сүхбаатар гэж бий. Тэр 2010 онд Дорнодод явж байгаад “Ах аа энд гайгүй үрээ байна. Та авчихгүй юм уу” гэж утсаар ярилаа. Би ч олон юм бодолгүй “Аваад ир” л гэсэн. Дорнодын Булганы Эрдэнээ гэдэг хүнээс хээр соёолон авчирч өгсөн юм. Тэгээд өнөөхөө уяж, хэдэн жил улс бүсийн наадмуудад овоо хэд айрагдууллаа.

-Танд ирэхээсээ өмнө уралдаж байсан юм болов уу?
-Битүү соёолон ирсэн. Тэр жилээ таван сард нь Өвөрхангайн Хархоринд болсон Цагдаагийн ойгоор тавласан. Зун нь аймгийн наадамд тавьсан чинь наймаар давхилаа. Тэгээд жижиг сажиг наадмуудад хөөрхөн айрагдаад эхэлсэн. Ирсэн жилээ айраг түрүү нийлээд тав, зургааг авсан. Харин 2012 ондоо хавчиг морь Уянга суманд болсон аймгийн бүсийн уралдаанд аман хүзүүдсэн. Улсын наадмаар Тарагтад түрүүлээд, Дөрвөлжиний наадамд аман хүзүүдсэн. Үүн дээр жижиг наадмуудад зөндөө айрагдсаан. Даанч заримыг нь мартаад байна. 2013 онд болохоор өвөл “Арвайхээрийн хурд”-д айргийн гурваар давхисан. Зун нь Уянгын наадамд айргийн гурваар давхисан. 2015 онд Баянхонгорын бүсийн уралдаанд айргийн гурваар давхисан. Бас Гучин-Ус сумын наадамд түрүүлсэн. Мөн Уянгын сургуулийн ойд аман хүзүүдсэн. Тэгээд 2016, 2017 онуудад уясангүй.
-2018 онд?
-Аймгийн наадамд айргийн дөрөв дээр явж байгаад зургаагаар орсон.
-Одоо хэдтэй юм бэ?
-12 настай.
-Өөр таны нэрийг гарган хурдалсан ямар адуу байна вэ?
-Би ч олон морь уясангүй ээ.
-Хээр морь чинь сайн давхиад ирэхээр урам орж, энд тэндээс адуу мал авахгүй байна уу?
-Уяад байвал болох юм байна гэж бодоод Сүхбаатар, Дорноговь, Хэнтийгээс ганц нэг юм авсан. Эндээс нэг хонгор үрээ гайгүй давхисан. Жижиг наадмуудад дандаа л айрагдсан. Тэгээд Баянхонгорын Эрдэнэцогт сумын 80 жилийн ойгоор тавласан. Гэхдээ тэрнээс хойш уясангүй. Уг нь ч өөрийн ганц нэг жижиг үрээнүүд байна. Гэхдээ шальтай давхихгүй юм. Хээр мориороо л гайгүй наадаж байтал болно доо гэж боддог.

-Одоо танай морьд хаана байдаг вэ?
-Пүрэвжав дээр бий.
-Морь уях нь монгол хүнд тэр тусмаа эр хүнд ямар мэдрэмжийг өгдөг юм бэ?
-Бид чинь багаасаа л морин дэл дээр дэрвэж өслөө. Бараг л хөлд ороод морь унаж сурсан болохоор монгол хүний цусанд байдаг юм болов уу. Монгол хүн бүрийн л сэтгэл оюунд үнэтэй амьтан гэж боддог.
-Өнгөрсөн хугацаанд уяачийн хувьд хамгийн их догдлуулсан наадам хэзээ байв?
-“Арвайхээрийн хурд”-аас айраг авах их сайхан байлаа. Тэр үед Хамбагын хүрэн гэж морь аман хүзүүдээд, Алтангэрэл уяачийн морь түрүүлсэн. Би тэгэхэд хотод эмнэлэгт хэвтэж байсан юм. Манай хэд утсаар байнга мэдээлэл өгөөд л байгаа юм. “Морь чинь тэд дээр явна шүү” гэхээр ойрхон л байгаа юм шиг санагдаад, бүүр цонхоороо хүртэл харж билээ. Тэгээд цоллогоон дээр нь байгаагүй.
-Мориныхоо уяагаар байнга очих уу?
-Байнга очиж чадахгүй ээ. Ирэн очин л явдаг юм.
-Бидний яриа энд хүрээд өндөрлөж байна. Урилгыг маань хүлээн авч ярилцсанд баярлалаа.

Б.Хастөр
0 Сэтгэгдэл
ХХЗХ-ны журмын дагуу зүй зохисгүй зарим үг, хэллэгийг хязгаарласан тул ТА сэтгэгдэл бичихдээ хууль зүйн болон ёс суртахууны хэм хэмжээг хүндэтгэнэ үү. Хэм хэмжээг зөрчсөн сэтгэгдэлийг админ устгах эрхтэй.
-
Ням, 16:47 минут Сонгомол бага насанд Ч.Ганцогтын хээр түрүүллээ
-
Ням, 14:55 минут Сонгомол бага насанд 105 даага бүртгүүлж, 76 мордл…
-
Ням, 14:46 минут АХ-ын 104 жилийн ойн сонгомол дунд насны ангилалд…
-
Ням, 13:53 минут Сонгомол дунд насанд Д.Даяндэмидийн Наран зээрд т…
-
Ням, 13:12 минут Сонгомол дунд ангиллын хурдан хүлгүүд мордлоо
-
Ням, 12:16 минут Сонгомол дунд насны ангилалд 106 хүлэг бүртгүүлжэ…
-
Ням, 11:54 минут АХ-ын 104 жилийн ойн сонгомол дээд насны ангилалд …
-
Ням, 10:35 минут Сонгомол дээд насанд Г.Хүрэлбаатарын хүрэн халзан …
-
Ням, 09:09 минут Сонгомол дээд ангиллын хүлгүүд гарааны зурхай рууг…
-
Ням, 07:59 минут Сонгомол дээд насны ангилалд 78 хүлэг бүртгүүлжээ
-
7-р сарын 12 -нд АХ-ын 104 жилийн ойд эхний 10-т хурдалсан даагану…
-
7-р сарын 12 -нд Ш.Мөнгөншагайн сартай хээр даага түрүүллээ
-
7-р сарын 12 -нд Уралдаанч Б.Нармандах: Уяач ах нараасаа суралцах г…
-
7-р сарын 12 -нд Хамгийн бага нас дааганы уралдаанд 240 даага бүртг…
-
7-р сарын 12 -нд Уралдаанч Н.Боорчи: Шүдлэн түрүүлгэж, соёолонгоо …
-
7-р сарын 12 -нд АХ-ын 104 жилийн ойд эхний 10-т хурдалсан соёолонг…
-
7-р сарын 12 -нд З.Мэндсайханы хул соёолон түрүүллээ
-
7-р сарын 12 -нд МУ-ын Алдарт уяач Ч.Уламбаяр: Дөрвөн настай морины…
-
7-р сарын 12 -нд Фото - Соёолон мордуулахын эргэн тойронд
-
7-р сарын 12 -нд 195 соёолон бүртгүүлжээ
-
7-р сарын 11 -нд АХ-ын 104 жилийн ойд эхний 10-т хурдалсан их насны…
-
7-р сарын 11 -нд Л.Анхбаатарын хүрэн халзан морь түрүүллээ
-
7-р сарын 11 -нд Уралдаанч Ц.Түвшинсайхан: Ээжээ, ааваа хүү нь түрү…
-
7-р сарын 11 -нд МУ-ын Алдарт уяач Ч.Амарсанаа: Баянхонгороос анх у…
-
7-р сарын 11 -нд 210 их насны морь бүртгүүлжээ
-
7-р сарын 11 -нд АХ-104 жилийн ойд эхний 10-т хурдалсан азарганууд
-
7-р сарын 11 -нд МУАУ И.Золбоогийн хүрэн халзан азарга түрүүллээ
-
7-р сарын 11 -нд Фото - Азаргаа мордуулав
-
7-р сарын 11 -нд 153 азарга бүртгүүлжээ
-
7-р сарын 10 -нд Манлай уяач Х.Улам-Өрнөх: Морь айрагдана гэдэг оло…
-
7-р сарын 10 -нд Уралдаанч Б.Эрдэнэбилэг: Бөмбөгөө ахыгаа нэг оруул…
-
7-р сарын 10 -нд Б.Лхагвацэрэн:Таван жилийн дараа төрийн наадмын хи…
-
7-р сарын 10 -нд Ж.Түмэн-Өлзийн бор шүдлэн түрүүллээ
-
7-р сарын 10 -нд Тод манлай уяач О.Батбилэг:Түрүүлэх байх гэж бодсо…
-
7-р сарын 10 -нд 225 шүдлэн бүртгүүлжээ
-
7-р сарын 10 -нд АХ-ын 104 жилийн ойн эхний 10-т хурдалсан хязаалан…
-
7-р сарын 10 -нд Б.Гантигийн сартай хүрэн хязаалан түрүүллээ
-
7-р сарын 10 -нд Хязаалан 256 бүртгүүлжээ
-
7-р сарын 10 -нд Хүйн долоон худагт хязаалангийн эргэн тойронд
-
7-р сарын 02 -нд Эрдэмт уяачид, эрэмгий хүлгүүд- Тод манлай уяач С.…
-
2024 оны 8-р сарын 05 -нд Хангайн бүсийн сонгомол бага насанд Х.Бат-Эрдэнийн…
-
2024 оны 8-р сарын 05 -нд Хангайн бүсийн дааганы уралдаанд М.Цэрэнжавын хээр…
-
2024 оны 8-р сарын 04 -нд Хангайн бүсийн сонгомол дээд насанд С.Баярсайханы …
-
2024 оны 8-р сарын 04 -нд Хангайн бүсэд Я.Содбаатарын бор соёолон түрүүллээ
-
2024 оны 8-р сарын 04 -нд Хангайн бүсийн их насанд Э.Бат-Эрдэнийн Солонго зэ…
-
2024 оны 8-р сарын 04 -нд Хангайн бүсэд Д.Батбаярын Түмт хээр азарга түрүүлж…
-
2024 оны 8-р сарын 01 -нд Хангайн бүсийн сонгомол дунд насны ангилалд Г.Ганб…
-
2024 оны 7-р сарын 31 -нд Хангайн бүсэд П.Баярбатын бор хязаалан түрүүллээ
-
2024 оны 7-р сарын 31 -нд Хангайн бүсэд Г.Энхбатын хар шүдлэн түрүүлжээ
-
2024 оны 7-р сарын 28 -нд "Говьшанхын хурд-7" говийн бүсийн уралдааны сонгом…
-
Ням, 10:35 минут Сонгомол дээд насанд Г.Хүрэлбаатарын хүрэн халзан …
-
Ням, 13:53 минут Сонгомол дунд насанд Д.Даяндэмидийн Наран зээрд т…
-
Ням, 16:47 минут Сонгомол бага насанд Ч.Ганцогтын хээр түрүүллээ
-
Ням, 14:46 минут АХ-ын 104 жилийн ойн сонгомол дунд насны ангилалд…
-
Ням, 11:54 минут АХ-ын 104 жилийн ойн сонгомол дээд насны ангилалд …
-
Ням, 07:59 минут Сонгомол дээд насны ангилалд 78 хүлэг бүртгүүлжээ
-
Ням, 14:55 минут Сонгомол бага насанд 105 даага бүртгүүлж, 76 мордл…
-
Ням, 13:12 минут Сонгомол дунд ангиллын хурдан хүлгүүд мордлоо
-
Ням, 12:16 минут Сонгомол дунд насны ангилалд 106 хүлэг бүртгүүлжэ…
-
Ням, 09:09 минут Сонгомол дээд ангиллын хүлгүүд гарааны зурхай рууг…
Сэтгэгдэл бичигдээгүй байна