Аймгийн Алдарт уяач У.Хэрлэн: Жавхлант шаргын наадамд одтой сайхан нааддаг

Сүхбаатар аймгийн Онгон сумын уугуул, аймгийн Алдарт уяач Улааны Хэрлэнгийн ярилцлагыг уншигч танаа хүргэе.

-Та өр зүрхнийхээ дуудлагаар морь уяв уу. Өвөг дээдсийнхээ үйл хэргийг залгамжлав уу? 
-Уяа сойлгын ажлыг өөрийн сонирхлоороо хийсэн гэж болно. Манай дээдчүүл морь уядаггүй ч мал маллаж, улсын ажил эрхэлдэг хөдөлмөрч хүмүүс байлаа. Миний өвөө Дарьзавын Цэвэгжав хэмээх улсын гурван удаагийн аварга, хөдөлмөрч хүн. Онгон сумын нэгдүгээр бригадад амьдарч байсан. Бага залуу насаа мал маллаж өнгөрүүлээд, цэрэгт явсан. Цэргээс ирээд 12 дугаар баазад засварчнаар ажилласан байдаг. Цэрэгт яваад морь малынхаа ажлаас хөндийрсөн гэдэг юм билээ. Миний аав Цэвэгжавын Улаан бага насаа сумандаа өнгөрүүлээд, мөн 12 дугаар баазад ажиллаж байгаад тэтгэвэртэй гарсан даа. Одоо Баруун-Уртад амьдарч байна. 
-Аав, өвөө хоёр тань суурин газрын хүмүүс болжээ. Таны хувьд хэзээнээс морь уяж эхлэв? 
-Аав маань малтай, адуутай байсан л даа. 2008 оны шуурганаар Дорнод руу адуугаа уруудуулж алдсан юм. Тэгээд би аавынхаа өгсөн адууг үгүй хийж, үндсийг нь таслахгүй гэсэндээ ганц нэг айлын азарганд гүү хураалгасан. Тэгж байтал 2009 онд миний найз Додонжавын Энхтөр бор шүдлэн үрээ бэлгэнд өгдөг юм. Жаахан эцэнхий шүдлэн үрээгээ аавын найз аймгийн Алдарт уяач Ганбаяр ах дээр аваад очлоо. “Та энийг дэл сүүлийг нь боогоод наадамд тоосыг нь өргөж өгөөч” гээд. Ганбаяр ах “Энэ сайн адуу байна” гэж магтаад уясан нь аймгийн наадамд 10 нэлээн гаргаад ирсэн дээ. Тэгээд дараа өвөл нь би өөрөө гардаж, тэжээгээд Жавхлант шаргын наадамд анх удаа аман хүзүүдүүллээ. Мөн 2011 оны Жавхлант шаргын наадмаар соёолон түрүүлгэж байлаа. Би чинь тээврийн жолооч хүн шүү дээ. Аймгийн Алдарт уяач Гомбосүрэнгийн Амараа хуурай дүү маань голчлон уясан. Тэгээд л морьд маань давхиж эхэлсэн. 

-Бор үрээ Жавхлант шаргаас хойш хэр уралдсан бэ? 
-Сүхбаатар сумын нэг наадамд түрүүлээд, тэр зунаа хөл нь жаахан эвгүйдсэн. Тэгээд азарга тавьсан даа. Төлүүд нь дажгүй гарна. Эр төл цөөхөнтэй. Анхны эр төлийг нь хуурай ах Мэндээдээ өгөхөд Асгатын наадамд нэг аман хүзүүдсэн. Өөр жижиг наадмуудаар орсон байх. 
-Таны нэрийг гаргасан өөр ямар хурдан хүлгүүд байна вэ? 
-Ер нь тэгээд авсан болгон л айраг дуулгаж байлаа. Монгол Улсын Сайн малчин Эрдэнэцагааны “бүдүүн” Цогт гуайн хүү, манай найз Адъяабаатар маань шүдлэн үрээ бэлэглэсэн нь АХ-ын 90 жилийн ой, аймгийн наадамд айргийн гурав, Халзан суманд мөн айргийн гурав, тэр зунаа Дорноговьд болсон зүүн бүсийн хурдад айргийн дөрвөөр хурдалж билээ. Халтар морь маань найм, есөн айрагтай. Онгон сумын морины шүтээний нээлтэд гурваар давхиж, 2013 онд Алтан овооны бага тахилгад түрүүлсэн. Сүхбаатар аймгийн өмнөд бүсийн уралдаанд нэг гуравлаж, нэг аман хүзүүдсэн юм байна. Халзан сумын 2011 оны наадмаар нэг өдөр халтар морь, хонгор хязаалан, хар үрээ гурваараа айраг авч байлаа. 
-Та “Жавхлант шарга”-д гайгүй сайн наадчихдаг юм байна. 
-Тийм шүү. Би ч тэгээд жолооч хүн болохоор наадам болгонд уралдаад байж чадахгүй юм. Уржнан жил Асгатын наадамд нэг хонгор морь айргийн дөрвөөр хурдлуулсан. Өнгөрсөн жил Их уулын наадамд бор азарганыхаа төл ягаан соёолонгоо түрүүлгэсэн дээ. 
-“Жавхлант шарга”-д гайгүй давхисан адууг хүмүүс байлгадаггүй гэдэг. Тантай арилжаа наймаа ярьсан хүмүүс бий л байх?
-Байдаг шүү. Бор азаргаа ёстой өгөөгүй. Төлүүд нь хурдан байдаг юм. 
-Та Онгоноосоо адуу авч наадав уу? 
-Очирбатын Өсөхөө гээд манай аавын ах дүүсийн хамаатан бий. Түүнээс тожин морь, энэ жил хонгор морь, бас нэг гүү зэргийг авсан байна даа. 

-Цаг үеэ дагаад уяачид эрлийз адуу их сонирхох болж. 
-Би эрлийз сонирхохгүй ээ. Тиймдээ ч гадагшаа наадаж чадаагүй юм. 
-Сүхбаатар аймагт Засгийн газрын тогтоолт бүсийн уралдаан бишгүй болж байсан. Та оролцож нь лав? 
-Оролцож байсан ч амжилтаар гавиагүй шүү. 2017 онд 20 гаргаад л ирцгээсэн. 2012 онд Аймгийн 70 жилээр халтар морио наймаар давхиулсан даа. 
-Нутаг руугаа явж нааддаг уу. Онгон сумын 90 жилийн ой 2015 онд тохиосон шүү дээ. 
-Наадалгүй яах вэ. Ойгоор 20 гаргаж давхиулсаан. 
-Танай удамд танаас өөр уяач бий юу. Хүүхдүүд тань морь хэр сонирхож байна?
-Манай ойрын хамаатнууд дунд надаас өөр хүн алга шив дээ. Хүүхдүүд тусалж дэмжээд явах л юм. 
-Уяач бүхэнд баяр бахдал дүүрэн сайхан наадмын дурсамж бий. Таны хувьд хэдэн оны, ямар наадам бол? 

-Дорноговьд болсон зүүн бүсийн наадамд л бахтай сайхан наадлаа. Халтар морь тэр жил их хурдан байв. АХ-ын 90 жилээр 20 гаргаж давхичхаад, Дорноговийн бүс рүү гулсаж уралдуулаад, тэндээсээ Дорноговийн их насанд уралдсан. Тэгсэн их нас будилаад, хоёр километрийн наана цаанаас уралдаж, 10 хэдээр ирсэн. Харин хар шүдлэн маань айрагдсан даа. Хар шүдлэн чинь Эрдэнэцагааны, улсын Сайн малчин Сүхтогоогийн унаган адуу юм. Шүдлэн үрээнд нь аваад л давхиулсан нь тэр. 
-Бидний урилгыг хүлээн авч ярилцсанд баярлалаа. Морь уях төрийн их хэрэгт нь амжилт хүсье.

-Баярлалаа.Та бүхний ажилд амжилт хүсье.

Тод магнай сэтгүүлийн Онгон сумын тусгай дугаараас...