Сумын Алдарт уяач Д.Хайдав: Нэгэн үе хурдан хүрэн азаргаараа одтой наадсан


Хурдан хүлгийн уяа сойлго тааруулах болсоор 15 жилийн нүүрийг үзэж байгаа тэрээр “Аав, өвөө нар бол морь уяж байгаагүй, бичиг номын улс л даа. Харин ээжийн талд морь сайхан уядаг, жороо морьтой, унаж сургадаг хүмүүс байсан. Миний ээжийн ах Доржхорол гэж олон сайхан шарга адуутай нэгэн явлаа. Энэ Жаргалантынхан бүгдээрээ мэднэ дээ. Ах морь сайхан уургалдаг, моринд явдал оруулдаг, хэдэн сайхан жороотой, ойрын хэдэн сумын наадмуудад жороо морь байнга айрагдуулж, түрүүлгэдэг, адуунд эрэмгий сайхан хүн байлаа” хэмээн ярьж байна. Энд нэмэхэд Доржготовын Хайдав нь Бадрал V багийн харьяат, сумын Алдарт уяач бөгөөд Жаргалант бригадын төвд төрсөн.
-Хэдэн онд сумын Алдарт уяач болж байсан бэ?
-Би чинь 2004 оноос хойш морь уяж байна. Түүнээс 10 жилийн дараа буюу 2014 онд сумын Алдарт уяач цолыг авсан. Сумын болон жижиг наадмуудын 20 гаруй айраг, түрүүтэй. Морь уясан эхний дөрвөн жилд суралцсан. Түүнээс хойш уясан морьд маань айрагдаж, түрүүлж эхлэхэд урам ч их орсон. Тодруулбал, 2010 оноос аймгийн Алдарт уяач Эрдэнэчимэг гэдэг хүн дээр морьдоо уях болж, олон ч айраг, түрүү хүртсэн дээ. Би чинь нэгэн үе хурдан хүрэн азаргаараа сайхан наадсан. Сумынхаа наадамд хүрэн азаргаа гурваар давхиулж анхны айргаа хүртсэн юм. Одоо хөөрхий нас нь харьсан л даа. Эцгийн амжилтыг залган төлүүд нь хурдалж байна.
-Та 2014 оноос хойш хичнээн айраг түрүүтэй болов?
-Сумын наадмын дөрвөн айраг авсан. Аймагт 10 дотор хоёр давхиуллаа. Бага наадмуудаас олон айраг түрүү хүртсээн. 10 гаруй юм болсон байх шүү.
-Хүрэн азарга тань хаанахын адуу юм бэ?
-Эх тал нь Дорнод аймгийн Матад сумын харьяат “сахал” Даш гэж сайхан хүний адууны угшилтай. “Хөнхөр” Төмөрбаатар гэдэг хүний унаган адууг манай эндхийн Идэрцогт гэж хүн надад 2007 онд соёолон үрээ авчирч өгсөн юм. Би дараа жил нь хавчиг азарга уяад сумандаа айрагдуулж, залгаад 2009, 2010 онуудад ч дарааллан айрагдуулсан. 2010 ондоо шүтээний нэг жилийн ойд түрүүлж, аймгийн зүүн талд Дөлгөөн хайрханы тахилга наадмын дараа том уралдаан боллоо. Тэнд аймгийн айргийн таван азарга, дээр нь сумдад түрүүлж, айрагдсан азарганууд гээд 100-гаад шахуу хурдан буянгууд мордож, түрүүлсэн. Дараа нь “Төрийн түмэн эх хүлгүүд” даншиг наадамд хүрэн азарганы төл манай дүүгийн шүдлэн хүрэн үрээ бас түрүүлсэн. Түүнээс хойш би азарга нэг их аваагүй. Харин гүү бол Хэнтий, Сүхбаатар, Дорнодоос нэлээн авсан. Тэгээд одоо төлүүдээр нь наадаж байна.

-Соёолон хүртлээ уягдсан байв уу?
-Матаддаа хязаалан уягдаад, сумандаа нэг айрагдсан үрээ авч байсан.
-Төл хүрэн шүдлэн нь дараа нь яаж давхисан бэ?
-Эрдэнэчимэгийн Баянмөнх дүүгийн маань энэ үрээ аймгийн наадамд айрагдаад, Булганы Бүрэгхангайн ойд түрүүлсэн. Хязаалан хүртлээ 20 гаруй айрагдаж, түрүүлсэн. Одоо надад хүрэнгийн төл 5-6 үрээ бий. Манай дүү нарт маань ч байна.
-Тэр хүрэн үрээний дараа ямар адуугаар наадаж байв?
-Одоо азарга болсон, зээрд халзан үрээ даагандаа даншиг наадамд эрлийзүүдтэй уралдаж 11-ээр давхисан. Тэгэхэд ялгадаггүй байсан үе л дээ. “Төрийн түмэн эх хүлгүүд” наадамд манай сумын харьяат, Монгол улсын Алдарт уяач Баатарын Даваадорж гэж залуугийн хээр морь түрүүлж, Даншиг хээр хөшөөгөө босгуулсан. Тэгэхэд унаган шүдлэнгээ түрүүлгэж, даага 11-ээр давхисан юм. Энэ чинь соёолон хүртлээ ойрын 2-3 суманд айрагдсан. Бас л 10 гаруй айрагтай.
-Хүрэн азарганы төлүүд танай галынханд бий юу?
-Бий, бий. Лувсанцэрэнгийн Баярсайхан гээд бөхийн холбооны тэргүүн залууд нэг, манай дүү Баярсайханд 2-3 үрээ бий. Манай гал чинь 40 гаруй хүний бүрэлдэхүүнтэй. Санаа сэтгэл нийлсэн сайхан хүмүүс байдаг юм. Манай ах, аймгийн Алдарт уяач Пүрэвжав, сумын Алдарт уяач Баярсайхан, Дагва-Ёндон гээд ах дүү нар маань морьдын уяа сойлгыг эвлүүлж өгч байна даа.
-Таны нэрийг гаргаж хурдалсан өөр ямар адуунууд байна вэ?
-Хүрэнгийн төл хүрэн даага байна. Тэр гурав уралдаж, гурав түрүүлсэн. Одоо соёолон үрээ, азарга болгоно гээд хадгалаад л байна.
-Ер нь хүрэн азарганы төлүүдээр нааддаг юм байна, тийм ээ?
-Тийм ээ, хүрэн азарганыхаа төлүүдээр л нааддаг. Гэхдээ мэр сэрхэн морьд авна аа. Одоогоор Хэнтий, Сүхбаатараас авсан адуунууд хүрэнгийн хэрийн амжилт үзүүлээгүй л байна. Одоо ч хүн бүр адуундаа цус оруулдаг болж. Эрдэнэтээс нэг дүүгээсээ арабын 25 хувьтай үрээ авч, энэ жил тамир дутуу орсон болохоор уясангүй.
-Ингэхэд танайханд уяач олон байна уу?
-Манай галын уяачдын 50 хувь шахуу нь миний цусан төрлийн ах дүү нар байгаа юм. Аав, өвөө нар бол морь уяж байгаагүй, бичиг номын улс л даа. Харин ээжийн талд морь сайхан уядаг, жороо морьтой, унаж сургадаг хүмүүс байсан. Миний ээжийн ах Доржхорол гэж олон сайхан шарга адуутай нэгэн явлаа. Энэ Жаргалантынхан бүгдээрээ мэднэ дээ. Ах морь сайхан уургалдаг, моринд явдал оруулдаг, хэдэн сайхан жороотой, ойрын хэдэн сумын наадмуудад жороо морь байнга айрагдуулж, түрүүлгэдэг, адуунд эрэмгий сайхан хүн байлаа. Бид хүүхэд байхдаа Уулзвар, Ягаан толгой хавиар зусдаг ахындаа очиж, тэдний гүүн зэлэн дээр даага, шүдлэнтэй л ноцолдож өдрийг барна. Ингэж эдний хэц, зэлэн дээр өссөнийх бид бүгд л адуунд сонирхолтой болж, үе залган морь уяж байна даа.

-Таны хүүхдүүд бас моринд дуртай юу?
-Манай хоёр бандийн том нь жил морь унаад хасагдсан. Одоо ах нарынхаа ажилд туслаад уяан дээр л явна.
-Хайдав уяачийн хувьд хамгийн баяр бахдал дүүрэн сайхан наадам хэзээ тохиож байв?
-Морины шүтээний нэг жилийн ойд тэр үедээ Өвөрхангай аймагт ноёлж байсан Санчирын Ноён хээр, Томааширын халзан, Бямбасүрэнгийн хоёр хул, зээрд, Давааноров ахын Дөл саарал, Отгоннасангийн хонгор, Самданжигмэд гуайн хонгор гээд аймгийн туг азарганууд ирсэн байлаа. Тэгсэн манай уяач ах азарга гарч байхад “Би эд нарын нүдэн дээр нь хэлье. За өнөөдөр хүрэн азарга түрүүлнэ ээ, дүү” гэдэг юм. Би ч “Болохгүй ээ” гээд ахыгаа нудраад байгаа юм. Тэгтэл яг л хэлсэн ёсоор нь түрүүлсэн дээ. Тэр миний сэтгэлд үлдсэн хамгийн сайхан наадам. Мэддэг хүн бол мэддэг л юм билээ. Аймаг, улсын бүсийн айрагтай олон сайхан азарга ирчихсэн байхад түмний нүдэн дээр тэгж хэлээд л мордуулаад түрүүлгэсэн онцгой авьяастай, мэдэрдэг, сайн уяач байсан. Би Эрдэнэчимэг ахыгаа морь уях, ярих болгондоо тэр наадмыг дурсахгүй байж чаддаггүй. Үнэхээр мундаг.
-Бидний яриа энд хүрээд өндөрлөж байна. Урилгыг маань хүлээн авч ярилцсанд баярлалаа. Морь уях төрийн хэрэгт нь амжилт хүсье.
Б.Хастөр
1 Сэтгэгдэл
ХХЗХ-ны журмын дагуу зүй зохисгүй зарим үг, хэллэгийг хязгаарласан тул ТА сэтгэгдэл бичихдээ хууль зүйн болон ёс суртахууны хэм хэмжээг хүндэтгэнэ үү. Хэм хэмжээг зөрчсөн сэтгэгдэлийг админ устгах эрхтэй.
-
7-р сарын 13 -нд Сонгомол бага насанд Ч.Ганцогтын хээр түрүүллээ
-
7-р сарын 13 -нд Сонгомол бага насанд 105 даага бүртгүүлж, 76 мордл…
-
7-р сарын 13 -нд АХ-ын 104 жилийн ойн сонгомол дунд насны ангилалд…
-
7-р сарын 13 -нд Сонгомол дунд насанд Д.Даяндэмидийн Наран зээрд т…
-
7-р сарын 13 -нд Сонгомол дунд ангиллын хурдан хүлгүүд мордлоо
-
7-р сарын 13 -нд Сонгомол дунд насны ангилалд 106 хүлэг бүртгүүлжэ…
-
7-р сарын 13 -нд АХ-ын 104 жилийн ойн сонгомол дээд насны ангилалд …
-
7-р сарын 13 -нд Сонгомол дээд насанд Г.Хүрэлбаатарын хүрэн халзан …
-
7-р сарын 13 -нд Сонгомол дээд ангиллын хүлгүүд гарааны зурхай рууг…
-
7-р сарын 13 -нд Сонгомол дээд насны ангилалд 78 хүлэг бүртгүүлжээ
-
7-р сарын 12 -нд АХ-ын 104 жилийн ойд эхний 10-т хурдалсан даагану…
-
7-р сарын 12 -нд Ш.Мөнгөншагайн сартай хээр даага түрүүллээ
-
7-р сарын 12 -нд Уралдаанч Б.Нармандах: Уяач ах нараасаа суралцах г…
-
7-р сарын 12 -нд Хамгийн бага нас дааганы уралдаанд 240 даага бүртг…
-
7-р сарын 12 -нд Уралдаанч Н.Боорчи: Шүдлэн түрүүлгэж, соёолонгоо …
-
7-р сарын 12 -нд АХ-ын 104 жилийн ойд эхний 10-т хурдалсан соёолонг…
-
7-р сарын 12 -нд З.Мэндсайханы хул соёолон түрүүллээ
-
7-р сарын 12 -нд МУ-ын Алдарт уяач Ч.Уламбаяр: Дөрвөн настай морины…
-
7-р сарын 12 -нд Фото - Соёолон мордуулахын эргэн тойронд
-
7-р сарын 12 -нд 195 соёолон бүртгүүлжээ
-
7-р сарын 11 -нд АХ-ын 104 жилийн ойд эхний 10-т хурдалсан их насны…
-
7-р сарын 11 -нд Л.Анхбаатарын хүрэн халзан морь түрүүллээ
-
7-р сарын 11 -нд Уралдаанч Ц.Түвшинсайхан: Ээжээ, ааваа хүү нь түрү…
-
7-р сарын 11 -нд МУ-ын Алдарт уяач Ч.Амарсанаа: Баянхонгороос анх у…
-
7-р сарын 11 -нд 210 их насны морь бүртгүүлжээ
-
7-р сарын 11 -нд АХ-104 жилийн ойд эхний 10-т хурдалсан азарганууд
-
7-р сарын 11 -нд МУАУ И.Золбоогийн хүрэн халзан азарга түрүүллээ
-
7-р сарын 11 -нд Фото - Азаргаа мордуулав
-
7-р сарын 11 -нд 153 азарга бүртгүүлжээ
-
7-р сарын 10 -нд Манлай уяач Х.Улам-Өрнөх: Морь айрагдана гэдэг оло…
-
7-р сарын 10 -нд Уралдаанч Б.Эрдэнэбилэг: Бөмбөгөө ахыгаа нэг оруул…
-
7-р сарын 10 -нд Б.Лхагвацэрэн:Таван жилийн дараа төрийн наадмын хи…
-
7-р сарын 10 -нд Ж.Түмэн-Өлзийн бор шүдлэн түрүүллээ
-
7-р сарын 10 -нд Тод манлай уяач О.Батбилэг:Түрүүлэх байх гэж бодсо…
-
7-р сарын 10 -нд 225 шүдлэн бүртгүүлжээ
-
7-р сарын 10 -нд АХ-ын 104 жилийн ойн эхний 10-т хурдалсан хязаалан…
-
7-р сарын 10 -нд Б.Гантигийн сартай хүрэн хязаалан түрүүллээ
-
7-р сарын 10 -нд Хязаалан 256 бүртгүүлжээ
-
7-р сарын 10 -нд Хүйн долоон худагт хязаалангийн эргэн тойронд
-
7-р сарын 02 -нд Эрдэмт уяачид, эрэмгий хүлгүүд- Тод манлай уяач С.…
-
2024 оны 8-р сарын 05 -нд Хангайн бүсийн сонгомол бага насанд Х.Бат-Эрдэнийн…
-
2024 оны 8-р сарын 05 -нд Хангайн бүсийн дааганы уралдаанд М.Цэрэнжавын хээр…
-
2024 оны 8-р сарын 04 -нд Хангайн бүсийн сонгомол дээд насанд С.Баярсайханы …
-
2024 оны 8-р сарын 04 -нд Хангайн бүсэд Я.Содбаатарын бор соёолон түрүүллээ
-
2024 оны 8-р сарын 04 -нд Хангайн бүсийн их насанд Э.Бат-Эрдэнийн Солонго зэ…
-
2024 оны 8-р сарын 04 -нд Хангайн бүсэд Д.Батбаярын Түмт хээр азарга түрүүлж…
-
2024 оны 8-р сарын 01 -нд Хангайн бүсийн сонгомол дунд насны ангилалд Г.Ганб…
-
2024 оны 7-р сарын 31 -нд Хангайн бүсэд П.Баярбатын бор хязаалан түрүүллээ
-
2024 оны 7-р сарын 31 -нд Хангайн бүсэд Г.Энхбатын хар шүдлэн түрүүлжээ
-
2024 оны 7-р сарын 28 -нд "Говьшанхын хурд-7" говийн бүсийн уралдааны сонгом…
66.181.160.109
Эрхэм найздаа баяр хүргэж амжилт хүсье
Reply