МУ-ын Манлай хүлэгч, спортын мастер Ж.Цогзолмаа: Мориндоо ёотон өгч байгаад зайдан уначихдаг байлаа


-Монгол улсын дөрөв дэх эмэгтэй Манлай хүлэгчээр шалгарч, цол тэмдгээ гардан авлаа. Нөр их хөдөлмөрийн үр шимээр энэхүү цолонд хүрсэн нь тодорхой шүү дээ. Хэдэн настайгаасаа энэхүү спортыг сонирхож эхэлсэн бэ?
-Миний хувьд өнөөдөр их сайхан өдөр байна. Би хүн болгоны тэр бүр аваад байдаггүй эрхэм цолоор шагнууллаа. Нутаг усныхан, найз нөхөд, гэр бүл, үр хүүхэд, олон түмнийхээ хүчинд энэ зэрэгтэй явна. Тийм болохоор танай сэтгүүлээр дамжуулан бүгдэд нь баярлалаа гэж хэлье. Би 14 настай байхдаа ангиараа морин спортын бэлтгэл хийж байгааг хараад л морь унах хүсэл төрсөн. Тэгээд л 1975 оноос эхэлж хичээллээд, 1986 онд морин спортын мастер цолыг хүртсэн.
-Эмэгтэй хүний хувьд морин спорт гэдэг чанга юм шиг санагддаг. Энэхүү замналаар явахад хүндрэл бэрхшээл их байсан байх?
-Бэрхшээлгүй зүйл гэж хаана ч байхгүй шүү дээ. Би хотод өссөн, морь унах нь бүү хэл хөдөө ч явдаггүй хүүхэд байлаа. Морь их хол явдаг гэж мэддэггүй. Морио унаад Баянхошуу явбал хүрэх болов уу гэж боддог байсан. Үнэхээр л дур сонирхолтой болохоор хэцүү гэж бодолгүй зүтгэсээр ирсэн дээ. Миний аав жолооч, ээж ээлжийн ажил хийдэг учраас ах эгч бид хэд гэрээ сахиж их үлддэг байсан. Тэгээд л хамаг ажлаа өөрсдөө хийж сурсан маань ч энэхүү спортоор хичээллэхэд их дөхөм болсон байх. Миний ээжийн ах Гачууртын сангийн аж ахуйн дарга Дарам гэж хүн намайг жаахан байхад харчихаад “Хүү байсан бол удмыг минь залгаж морь уях байждээ” гэж халаглаж байсан гэдэг юм.
-Хань ижилтэй болох, хүүхэд гаргаж өсгөх, гэрийн ажил хийх гэх мэтээр эмэгтэй хүнд асуудал их. Энэ бүхнийг хэрхэн зохицуулдаг байсан юм бол?
-Манай гэр бүлийн хүн өөрөө морь уядаг сумын Алдарт хүн бий. Тийм болохоор морины ажил үнэхээр хүнд гэдгийг ойлгодог. Залуу хүмүүс байсан учраас нэгнийхээ ажлыг их дэмждэг байлаа. Нөхөр маань морио уяад л, би хүүхдүүдэд зааж сургаад л явчихна. Одоо хэр нь хөдөө гадаа явах болоход нөхөр маань хамаг юмыг минь бэлдэж өгөөд бэлтгэлд гаргадаг. Одоо харин ч цөөхөн хоногоор бэлтгэлд гардаг болсон. Өмнө нь 45 хоногоор явдаг байлаа. Улсын аварга шалгаруулах тэмцээний үеэр хүүхдүүдээ ойрхон байлгаж байгаад багшаасаа чөлөө авч хүүхдүүдээ эргэдэг байсан. Миний бага хүү Мөнх-Эрдэнэ эх нялхаст төрчихөөд байхад манай нөхөр эргэж ирлээ гэхээр нь цонхоор харсан юм. Тэгсэн чинь хөтөлгөө морьтой ирчихсэн. Тэр чинь 1997 он шүү дээ. Тэгэхэд нөхөр маань хотод хөтөлгөө морьтой явж байсан байгаа юм. Эмнэлэгийн эмч нар гайхаад техник хөгжчихөөд байхад танай нөхөр яагаад хөтөлгөө морьтой эргэж ирж байгаа юм бэ гэж байсан. Энэ явдлыг эргээд дурсахад сайхан санагддаг юм.
-Энд тэндхийн уралдаан тэмцээнд хэр оролцдог байсан бэ? Гадагшаа явж байв уу?
- Гадагшаа явж байгаагүй. Дүүргүүдийн өдөрлөг гэж жил бүр болдог байсан юм. Түүнд үзүүлэх тоглолт хийнэ. Мөн албан байгууллага биднийг урьж үзүүлэх тоглолт их хийлгэдэг байсан. Цагаан цамц галстук зүүгээд тоглолтынхоо хувцастай явдаг байлаа. Хичээлээ орхичихоод морь руугаа их гүйнэ л дээ. Би хүүхдийн ордны фото зургийн дугуйланд явдаг байснаа морин спортоо хөөгөөд фото зургаа орхисон. Тэгэхэд миний ээж “Эмэгтэй хүүхэд морь унах хэцүү, битгий яв” гэхэд нь “За” гэсэн хэрнээ мориноос салж чадаагүй. Нэг удаа тээвэрчдийн баяр болоод үзүүлэх тоглолт хийсэн чинь нэрийг минь зарлачихаж. Тэгсэн аавын баазын дарга Жавгаа гэдэг хүн миний нэрийг сонсчихоод “Танай охины нэр гараад байх юм, эгээ охин чинь энд морь унаж яваа юм биш байгаа” гэхэд нь ээж “Үгүй ээ, манай охин морь унахаа больсон” гэж хэлсэн байдаг юм. Гэтэл би аль хэдийнэ тэнд морь уначихсан явж байдаг. Хүүхэд байхад хөгжилтэй зүйл их гардаг байж дээ.
-Таны үеийнхнийг “Мандухай сэцэн хатан” киноны ард морьтой хэсэгт тоглож байсан гэж сонссон?
-Тиймээ. Бид тэгэхэд бүгд хүүхдүүд байлаа. Тэр үед Бадарч гэж залуу маань морин дээрээс унадаг хүнд үзүүлбэрүүдийг маш сайн хийдэг байлаа. Бид нар хөнгөн үзүүлбэр дээр гарна. Тэр залуугаас бид нар мөн ч их зүйл сурсан даа.
-Адууг үзүүлбэрт сургахад хэр хугацаа шаардлагатай вэ?
- Морин спорт гэдэг бол тэр моринд юуг зааж сургана гэж зорино, түүнийгээ л сургадаг. Моринд аядуу зөөлөн сэтгэлээр хандвал морь эмэгтэй хүн шиг уян зөөлөн болдог. Нэг ёсондоо хүн ширүүн харьцаад цочоох, татаж гулдчаад байвал морь яг тийм ааштай болдог. Бид жаахан хүүхэд байсан даа. Бэлтгэл тараад харих гэхээр ядарчихсан байдаг болохоор багшийгаа харихаар нь мориндоо ёотон өгч байгаад зайдан уначихдаг байсан. Тэгээд Нарантуул захын урд талаас төмөр зам хүртэл унаж яваад буцаагаад морио тавьчихдаг байсан. Багшийгаа харчих вий гэж айгаад тэр шүү дээ.
-Ямар морь заасан зүйлийг амархан сурдаг вэ?
-Би хүүхэд байхдаа эрлийз морин дээр бэлтгэл хийж мастер болж байсан. Харин одоо би орон нутагт амьдарч байгаа болохоор дандаа цэвэр монгол адуу байгаа. Монгол морь заасан зүйлийн маш сайн сурдаг. Нэг сурсан зүйлээ мартдаггүй. Хичнээн жилийн дараа хэвтүүлэх, морин дээр босоо явах, сааданд харайх зэрэг үйлдэл хийхэд анх сургасан тэр л хэвээрээ байж байдаг.
-Хүлэгч гэдэг хүн ямар байх ёстой вэ? Ялангуяа энэ спортоор хичээллэдэг, сонирхож байгаа охид, бүсгүйчүүддээ хандаж юу хэлэх вэ?
-Хамгийн гол нь хүн өөрөө хийж байгаа зүйлдээ дур сонирхолтой байх хэрэгтэй. Тэгж чадвал ямар ч хэцүү бүхэн ард үлдэж, тодорхой хэмжээний амжилтанд хүрч чадна. Хүлэгч хүн сургаж байгаа морио маш сайхан эдэлж, байнга тордож, бүр илүү зүйл сургахыг эрмэлзэн өөр олон хүнийг хамруулах юмсан гэж боддог байх хэрэгтэй. Манай МСУХ чинь Батлан хамгаалахын туслах нийгэмлэгийн харьяа техник спортын таван төрлийн нэгд нь орж явдаг. Спортын таван төрөл хүнд эх оронч сэтгэлгээг суулгаж байдаг. Морийг хэдий чинээ хайрлана төдий чинээ эх орноо хайрлана гэсэн үг.
-Та гаднаас адуу авдаг уу? Сургачихсан болон сургаж байгаа хэчнээн адуу танд байдаг вэ?
-Би гаднаас адуу авдаггүй, дандаа өөрийнхөө унаган адуугаар бэлтгэл хийдэг. 4, 5-н бэлтгэлд гарахаар морь бий. Дагвадорж багшийн маань “Хараацай” гэж дуудлагатай өндөр бор морь байсныг бэлгэшээж, адуундаа байсан яг адилхан өндөр бор моринд “Хараацай “ гэж нэр өгөөд бэлтгэлд гарчихсан байгаа. Би гурван хүү нэг охинтой. Тэгээд гурван хүүгээрээ морьдоо унуулж, үзүүлэх тоглолтоо хийнэ гэж боддог. Миний том охин Энх-Амгалан маань найрамдлын оръёоны шавь цогцолборт багшилдаг. Охин маань бага байхдаа хурдан морь унадаг байсан. Гурван хүү маань гурвуулаа энэ морин спортоор хичээллэдэг. Том хүү Цагаанхорлоо маань энэ уран уургач, бугуйлчийн тэмцээнд гурав дахь жилдээ оролцож байна. Дунд хүү маань хоёр жил оролцож байгаа.
-Гэр бүлийн хүнийхээ уяаны ажилд хэр оролцдог вэ?
-Тэгж уя, ингэж уя гэж хэлэхгүй л дээ. Гэхдээ морь уяж байхад нь хэрэгтэй зүйлийг бэлтгэж, тус болноо. Зарим нэг моринд нь гүүний саам өгөх, нэмэгдэл тэжээл зэргийг нь бэлтгэх гээд. Манай нэлээд адуутай айл. Залуу байхдаа хоёулаа зэрэг гараад л адуугаа хураагаад ирдэг байсан.
-Ярилцсанд баярлалаа.
0 Сэтгэгдэл
ХХЗХ-ны журмын дагуу зүй зохисгүй зарим үг, хэллэгийг хязгаарласан тул ТА сэтгэгдэл бичихдээ хууль зүйн болон ёс суртахууны хэм хэмжээг хүндэтгэнэ үү. Хэм хэмжээг зөрчсөн сэтгэгдэлийг админ устгах эрхтэй.
-
13 цагийн өмнө Зүүн бүсэд Г.Пүрэвсүрэнгийн хүрэн халзан даага түр…
-
13 цагийн өмнө Зүүн бүсэд С.Хүдэрчулууны зээрд соёолон түрүүлжээ
-
13 цагийн өмнө Баруун бүсэд Б.Норовсамбуугийн халтар морь түрүүлл…
-
17 цагийн өмнө Говийн бүсэд Б.Баярмагнайн бор соёолон түрүүллээ
-
19 цагийн өмнө Баруун бүсэд О.Баатарын хонгор соёолон түрүүллээ
-
22 цагийн өмнө Баруун бүсэд Б.Норовсамбуугийн Гоё хээр азарга түр…
-
23 цагийн өмнө Говийн бүсэд Б.Тогтохын хүрэн халзан азарга түрүүл…
-
Өчигдөр, 09:53 минут Зүүн бүсэд Б.Саянсанаагийн халиун азарга түрүүллээ
-
Өчигдөр, 22:40 минут Баруун бүсийн сонгомол бага насны ангилалд Л.Нямба…
-
Өчигдөр, 20:21 минут Баруун бүсэд А.Ариунболдын зээрд даага түрүү магна…
-
Өчигдөр, 16:41 минут Баруун бүсийн сонгомол дунд насны ангилалд эхний 1…
-
Өчигдөр, 14:49 минут Баруун бүсэд Б.Дагвабазарын хээр хязаалан түрүүллэ…
-
Өчигдөр, 14:06 минут Зүүн бүсэд Б.Баярхүүгийн зээрд шүдлэн түрүүллээ
-
Өчигдөр, 10:56 минут Баруун бүсэд Батдоржийн Ганбаярын хээр халзан шүдл…
-
Даваа, 10:40 минут Увс аймагт болсон баруун бүсийн уралдаануудад түрү…
-
Даваа, 10:10 минут Баруун бүсийн шүдлэн насны морьд гарааны зурхай ру…
-
Даваа, 09:48 минут Зүүн бүсэд Ж.Батзоригийн хар хязаалан түрүүллээ
-
Даваа, 08:49 минут Дорнод аймагт болсон "Зүүн бүсийн хурд" уралдаануу…
-
Даваа, 07:56 минут Зүүн бүсэд 113 хязаалан бүртгүүлжээ
-
Ням, 17:43 минут Эрдэмт уяачид, эрэмгий хүлгүүд- Тод манлай уяач Д.…
-
Ням, 15:46 минут Хангайн бүсэд Б.Гөлөгсайханы бор шүдлэн түрүүллээ
-
Ням, 13:15 минут Хөдөлмөрийн баатар Б.Далай нутагтаа "Цэнхэр тэнгэ…
-
Ням, 11:56 минут Хангайн бүсэд 121 соёолон мордож, Н.Мөнхийн бор ха…
-
Ням, 11:28 минут Хангайн бүсэд 147 хязаалан мордож, Г.Хишигбатын хэ…
-
Бямба, 18:02 минут "Хангайн бүсийн хурд-2025" уралдаанд эхний 10-т ху…
-
Бямба, 17:43 минут Хангайн бүсэд М.Мөнхбатын хул морь түрүүллээ
-
Бямба, 12:02 минут Хангайн бүсэд Н.Мөнхзоригийн хээр азарга түрүүллээ
-
Баасан, 18:54 минут "Хангайн бүсийн хурд-2025" уралдааны сонгомол бага…
-
Баасан, 15:56 минут "Хангайн бүсийн хурд-2025" уралдааны сонгомол дунд…
-
Баасан, 15:07 минут "Хангайн бүсийн хурд-2025" уралдааны сонгомол дээд…
-
7-р сарын 13 -нд Сонгомол бага насанд Ч.Ганцогтын хээр түрүүллээ
-
7-р сарын 13 -нд Сонгомол бага насанд 105 даага бүртгүүлж, 76 мордл…
-
7-р сарын 13 -нд АХ-ын 104 жилийн ойн сонгомол дунд насны ангилалд…
-
7-р сарын 13 -нд Сонгомол дунд насанд Д.Даяндэмидийн Наран зээрд т…
-
7-р сарын 13 -нд Сонгомол дунд ангиллын хурдан хүлгүүд мордлоо
-
7-р сарын 13 -нд Сонгомол дунд насны ангилалд 106 хүлэг бүртгүүлжэ…
-
7-р сарын 13 -нд АХ-ын 104 жилийн ойн сонгомол дээд насны ангилалд …
-
7-р сарын 13 -нд Сонгомол дээд насанд Г.Хүрэлбаатарын хүрэн халзан …
-
7-р сарын 13 -нд Сонгомол дээд ангиллын хүлгүүд гарааны зурхай рууг…
-
7-р сарын 13 -нд Сонгомол дээд насны ангилалд 78 хүлэг бүртгүүлжээ
-
7-р сарын 12 -нд АХ-ын 104 жилийн ойд эхний 10-т хурдалсан даагану…
-
7-р сарын 12 -нд Ш.Мөнгөншагайн сартай хээр даага түрүүллээ
-
7-р сарын 12 -нд Уралдаанч Б.Нармандах: Уяач ах нараасаа суралцах г…
-
7-р сарын 12 -нд Хамгийн бага нас дааганы уралдаанд 240 даага бүртг…
-
7-р сарын 12 -нд Уралдаанч Н.Боорчи: Шүдлэн түрүүлгэж, соёолонгоо …
-
7-р сарын 12 -нд АХ-ын 104 жилийн ойд эхний 10-т хурдалсан соёолонг…
-
7-р сарын 12 -нд З.Мэндсайханы хул соёолон түрүүллээ
-
7-р сарын 12 -нд МУ-ын Алдарт уяач Ч.Уламбаяр: Дөрвөн настай морины…
-
7-р сарын 12 -нд Фото - Соёолон мордуулахын эргэн тойронд
-
7-р сарын 12 -нд 195 соёолон бүртгүүлжээ
-
Ням, 17:43 минут Эрдэмт уяачид, эрэмгий хүлгүүд- Тод манлай уяач Д.…
-
Баасан, 18:54 минут "Хангайн бүсийн хурд-2025" уралдааны сонгомол бага…
-
Даваа, 08:49 минут Дорнод аймагт болсон "Зүүн бүсийн хурд" уралдаануу…
-
Баасан, 15:07 минут "Хангайн бүсийн хурд-2025" уралдааны сонгомол дээд…
-
Бямба, 18:02 минут "Хангайн бүсийн хурд-2025" уралдаанд эхний 10-т ху…
-
Баасан, 15:56 минут "Хангайн бүсийн хурд-2025" уралдааны сонгомол дунд…
-
Бямба, 12:02 минут Хангайн бүсэд Н.Мөнхзоригийн хээр азарга түрүүллээ
-
Ням, 11:56 минут Хангайн бүсэд 121 соёолон мордож, Н.Мөнхийн бор ха…
-
Өчигдөр, 16:41 минут Баруун бүсийн сонгомол дунд насны ангилалд эхний 1…
-
Өчигдөр, 22:40 минут Баруун бүсийн сонгомол бага насны ангилалд Л.Нямба…
-
Даваа, 09:48 минут Зүүн бүсэд Ж.Батзоригийн хар хязаалан түрүүллээ
-
Ням, 11:28 минут Хангайн бүсэд 147 хязаалан мордож, Г.Хишигбатын хэ…
-
Ням, 13:15 минут Хөдөлмөрийн баатар Б.Далай нутагтаа "Цэнхэр тэнгэ…
-
Өчигдөр, 09:53 минут Зүүн бүсэд Б.Саянсанаагийн халиун азарга түрүүллээ
-
Даваа, 10:10 минут Баруун бүсийн шүдлэн насны морьд гарааны зурхай ру…
-
Ням, 15:46 минут Хангайн бүсэд Б.Гөлөгсайханы бор шүдлэн түрүүллээ
-
Өчигдөр, 10:56 минут Баруун бүсэд Батдоржийн Ганбаярын хээр халзан шүдл…
-
19 цагийн өмнө Баруун бүсэд О.Баатарын хонгор соёолон түрүүллээ
-
Өчигдөр, 14:06 минут Зүүн бүсэд Б.Баярхүүгийн зээрд шүдлэн түрүүллээ
-
Даваа, 10:40 минут Увс аймагт болсон баруун бүсийн уралдаануудад түрү…
-
Өчигдөр, 20:21 минут Баруун бүсэд А.Ариунболдын зээрд даага түрүү магна…
-
Бямба, 17:43 минут Хангайн бүсэд М.Мөнхбатын хул морь түрүүллээ
-
Даваа, 07:56 минут Зүүн бүсэд 113 хязаалан бүртгүүлжээ
-
23 цагийн өмнө Говийн бүсэд Б.Тогтохын хүрэн халзан азарга түрүүл…
-
22 цагийн өмнө Баруун бүсэд Б.Норовсамбуугийн Гоё хээр азарга түр…
-
Өчигдөр, 14:49 минут Баруун бүсэд Б.Дагвабазарын хээр хязаалан түрүүллэ…
-
13 цагийн өмнө Зүүн бүсэд Г.Пүрэвсүрэнгийн хүрэн халзан даага түр…
-
13 цагийн өмнө Зүүн бүсэд С.Хүдэрчулууны зээрд соёолон түрүүлжээ
-
17 цагийн өмнө Говийн бүсэд Б.Баярмагнайн бор соёолон түрүүллээ
-
13 цагийн өмнө Баруун бүсэд Б.Норовсамбуугийн халтар морь түрүүлл…
Сэтгэгдэл бичигдээгүй байна